2
Keselamatan Maritim Negara:
Isu dan Peranan Agensi Penguatkuasa
1.0.
Pengenalan
Dunia maritim telah memberikan sumbangan yang amat besar kepada pertumbuhan
ekonomi tanah air kita sejak dari 500 tahun lalu. Tanpa dunia maritim, tanah air kita
akan kekal dalam arus keasingan dari dunia luar sama ada dari segi perdagangan atau
pun hubungan antarabangsa. Sejarah telah membuktikan perkembangan kekuasaan
tanah air sejak di zaman keagungan empayar Kesultanan Melayu Melaka hanya boleh
dijayakan dengan melalui laut. Perdagangan melalui laut telah menjadi salah satu
kejayaan utama empayar tersebut. Penguasaan laut oleh Kerajaan Melayu Melaka telah
meletakkannya sebagai pusat perdagangan utama di nusantara di waktu tersebut
sehingga dikenali sebagai ‘Venice Asia’.
Kesemuanya itu kini hanya tinggal di dalam lipatan sejarah. Namun perdagangan laut
masih tetap merupakan kaedah pengangkutan barangan eksport dan import negara
yang utama sehingga kini. Berdasarkan kajian yang dilakukan oleh Institut Maritim
Malaysia (MIMA), didapati sektor maritim telah menyumbang kira-kira 13% jumlah
keluaran negara dalam tahun 1990. Dalam pada itu, kerajaan Malaysia telah
menggalakkan industri berasaskan pembuatan dan eksport yang telah berkembang
dengan pesatnya dari 13.1% dalam tahun 1970 kepada 34% menjelang tahun 1996.
Pemangkin kepada pertumbuhan ini ialah sektor pengangkutan terutamanya melalui
laut. Perangkaan telah menunjukkan sekitar 90% dagangan luar dijalankan melalui
kaedah pengangkutan laut.
Selain itu juga sektor perikanan telah menjadi salah satu kegiatan ekonomi negara yang
utama. Hasil perikanan negara telah
mencatatkan pertumbuhan yang
memberangsangkan dengan nilai pendaratan dalam tahun 1996 ialah sebanyak RM
3.322 billion atau 1,126,689 juta tan metrik. Manakala jumlah ikan yang telah didaratkan
meningkat pada kadar 5.5% antara tahun 1988 dan 1992 dengan perikanan pesisir
pantai telah menyumbang kira-kira 86%. Manakala perikanan laut dalam mempunyai
potensi yang luas untuk diterokai oleh para nelayan tempatan. Bilangan tenaga kerja
yang terlibat secara langsung di dalam sektor ini ialah 79,616 orang berdasarkan
perangkaan 1996 dengan 33,592 buah bot nelayan.
Sektor perlombongan petroleum dan gas merupakan antara sektor yang utama negara.
Setiap titik minyak negara diperolehi dari kegiatan penggerudian minyak di luar pesisir
pantai negara dan bukannya di kawasan daratan. Begitu juga dengan gas yang kini
merupakan salah satu eksport utama negara. Sektor ini telah menyumbang sebanyak 7-
8% KDNK negara dan setiap kenaikan harga 1% di pasaran akan membawa kepada
peningkatan 0.08% KDNK. Stok simpanan minyak mentah dianggarkan sekitar 3.6
billion tong dalam tahun 1999. Berdasarkan kadar pengeluaran sekarang iaitu sebanyak
699,929 tong sehari, ianya akan kekal selama 15 tahun lagi. Manakala untuk sektor
perlombongan gas asli pula, dianggarkan stok simpanan dalam tahun 1995 ialah sekitar
85 trillion kaki padu. Pengeluaran gas asli meningkat sekali ganda iaitu sebanyak 1,865
juta kaki padu sehari dalam tahun 1990 kepada 3,476 juta kaki padu menjelang tahun
1995. Tanpa minyak dan gas, kemungkinan negara tidak dapat menjana perkembangan
3
kegiatan ekonomi dengan mantap dan berjaya. Di bawah Rancangan Malaysia Ketujuh,
sektor pelombongan ini dijangka terus berkembang pada kadar 2.3%.
Sementara itu sektor pelancongan marin juga telah menunjukkan perkembangan yang
menggalakkan ekoran perubahan minat para pelancong untuk menikmati suasana laut
dan percutian di atas kapal mewah. Sebagai contohnya, Star Cruise yang ditubuhkan
dalam tahun 1993 dengan enam buah kapal percutian telah mencatatkan 400,000 orang
penumpang setiap tahun. Terdapat juga perancangan untuk menambah bilangan kapal
yang lebih besar agar berupaya menampung bilangan penumpang yang kian
bertambah. Selain itu juga terdapat sebuah lagi syarikat yang terlibat di dalam percutian
sedemikian iaitu Empress telah ditubuhkan dalam tahun 1998 dengan sebuah kapal
buat masa ini. Dalam pada itu pertumbuhan industri marina dan bot persiaran peribadi
mewah yang bertaburan di pusat-pusat peranginan bertaraf antarabangsa di Malaysia
telah menunjukkan peningkatan nilai dan keindahan perairan negara untuk dinikmati.
Malahan kehadiran bot-bot mewah persendirian asing ke marina tempatan telah
memberi pengiktirafan kepada industri marina Malaysia di mata dunia selain sumber
pertukaran matawang asing.
Pernyataan di atas menunjukkan kepentingan lautan kepada negara dalam mengejar
Wawasan 2020. Namun ianya hanya boleh dicapai jika perairan negara berada di dalam
keadaan yang terkawal dan teratur dari sebarang ancaman atau unsur yang berupaya
menjejaskan keharmonian perairan negara. Negara memerlukan mekanisme
penguatkuasaan maritim yang mantap agar ianya selari dengan perkembangan semasa
di dalam persekitaran kegiatan ekonomi maritim. Peruntukan yang besar telah diberikan
agar memastikan perairan negara selamat kepada kesemua penggunanya.
Namun apa yang paling penting sekali ialah menjamin integriti dan kedaulatan
perundangan negara di perairan selain jaminan keselamatan pelayaran dari sebarang
unsur ancaman antara Semenanjung dan Malaysia Timur. Dengan jarak hampir 900
kilometer antara Semenanjung dengan Malaysia Timur, soal integrasi nasional adalah
amat penting selain menjamin laluan perkapalan yang selamat.
Disebabkan Malaysia terletak disuatu kawasan yang strategik dan dikelilingi oleh tiga
laut utama, Selat Melaka, Laut China Selatan dan Laut Sulu, maka penekanan kepada
aspek kedamaian dan keharmoian penggunaannya adalah sangat penting. Disebabkan
Malaysia telah dikelilingi oleh tiga laut utama, maka kita terpaksa berdepan dengan
segala masalah dan cabaran sama ada bersifat militan atau pun sivil. Perlu diingatkan
disebabkan kedudukan Malaysia di suatu lokasi yang amat strategik, maka kita terpaksa
bergelut dengan segala permasalahan serantau yang berlaku di sekeliling ini.
Sehubungan dengan itu mengawal, mengurus dan mempertahankan integriti kedaulatan
perairan kita adalah elemen asas yang paling penting bagi menjamin kedamaian
penggunaannya oleh negara.
1.1.
Permasalahan
Tidak dapat dinafikan sama sekali dunia maritim telah memberikan sumbangan yang
tidak terhingga kepada pertumbuhan dan kesejahteraan negara sejak sekian lama lagi.
Sehubungan itu adalah penting sekali untuk kita terus menguasai perairan negara ini
dari sebarang unsur atau kegiatan yang berupaya menjejaskan kedamaian perairan
negara. Isu seperti pencemaran marin, kegiatan menangkap ikan secara haram dan
4
tidak terkawal, penyeludupan, kemasukan pendatang haram, rompakan di laut dan lain-
lain lagi telah menjejaskan kedamaian dan keselamatan perairan negara serta para
penggunanya.
Persoalan yang perlu diutarakan kini apakah agensi-agensi penguatkuasa maritim
negara tidak berupaya menanggani isu-isu terbabit. Malaysia mempunyai bilangan
agensi penguatkuasa maritim negara yang tertinggi sekali di Asia Tenggara dengan
membabitkan:
i.
Pasukan Polis Marin,
ii.
Tentera Laut Di Raja Malaysia,
iii.
Jabatan Kastam dan Eksais Diraja,
iv.
Jabatan Perikanan,
v.
Jabatan Laut,
vi.
Jabatan Alam Sekitar,
vii.
Tentera Udara Di Raja Malaysia
viii.
Unit Udara Polis Di Raja Malaysia
ix.
Pusat Penguatkuasaan Penyelarasan Maritim
Adalah jelas kelihatan terdapat semacam pertindihan kawasan pengurusan antara
agensi-agensi terbabit dan setiap satunya mempunyai tugas dan peranan yang
tersendiri. Persoalannya kini adakah agensi-agensi terbabit serasi dengan bebanan
tugas agensi yang lain. Terdapat juga agensi yang mempunyai peranan yang begitu
spesifik sekali seperti Jabatan Kastam dan Eksais Diraja yang direka bentuk hanya
untuk membanteras penyeludupan. Cawangan Perlindungan Sumber Jabatan
Perikanan pula mengkhusus kepada aspek penguatkuasaan dan pengawasan aktiviti
perikanan di perairan negara dan manakala Jabatan Laut kepada aspek keselamatan
pelayaran. Adakah agensi ini dapat bertindak atas aduan dan laporan mengenai
kegiatan kemasukan pendatang tanpa izin atau pun pencemaran marin. Cawangan
Perlindungan Sumber Jabatan Perikanan, Jabatan Kastam dan Eksais Diraja serta
Jabatan Laut yang mempunyai mandat jabatan yang khusus sudah tentu tidak berupaya
menanggani persoalan mengenai dua isu di atas secara langsung.
Oleh itu kita perlu memberikan suatu mekanisme baru dengan memikirkan adakah perlu
negara mempunyai sejumlah agensi penguatkuasa yang terlalu spesifik dan juga
bertindih kawasan pengurusannya. Dewasa ini yang jelas sekali Pasukan Polis Marin
memainkan hampir keseluruhan peranan kesemua agensi-agensi terbabit kecuali atas
perkara-perkara teknikal sahaja. Perlu juga diingatkan Pasukan Polis Marin hanya
membantu agensi-agensi terbabit dalam perkara-perkara tertentu sahaja atau dengan
kata lain bukan sebagai agensi utama seperti dalam isu penguatkuasaan perikanan dan
pencemaran marin.
Cadangan konsep penubuhan pasukan pengawal pantai telah pun diputuskan secara
dasarnya oleh Perdana Menteri serta jemaah menteri sewaktu mesyuarat Kabinet pada
21hb April 1999 dan arahan yang telah diberikan ialah membuat satu kajian
kemungkinan menubuhkan Pasukan Pengawal Pantai Malaysia. Sehubungan dengan
itu kertas kabinet yang telah dimajukan kepada:
i.
Kementerian Dalam Negeri,
ii.
Kementerian Pertanian
iii.
Kementerian Pertahanan
5
iv.
Kementerian Pengangkutan
v.
Kementerian Kewangan
Adalah dipercayai segala komen telah diberikan oleh kementerian terbabit mengenai
kertas cadangan tersebut.
1.2.
Peranan MIMA
Sehubungan dengan itu, dicadangkan suatu kajian lanjut dapat dilakukan yang
membabitkan struktur, aktor, peruntukan kewangan, keanggotaan dan bidang
perundangan. Di dalam hal ini MIMA sebagai institusi yang ditubuhkan oleh Kerajaan
Malaysia untuk menjalankan penyelidikan dan mengemukakan pandangan kedua
(second opinion) dan bebas mengenai dasar-dasar maritim negara telah memutuskan
untuk terbabit bersama sejajar dengan apa yang telah diputuskan oleh Kabinet.
MIMA telah mencadangkan diwujudkan sebuah agensi penguatkuasa maritim negara
yang lebih bersepadu dan pelbagai tugas demi memaksimumkan kepelbagaian
kemahiran sumber tenaga anggota dan penggunaan aset secara lebih menyeluruh.
Cadangan tersebut telah dimajukan melalui kertas kerja MIMA kepada Perdana Menteri
Malaysia mengenai penubuhan National Maritime Council pada 5hb Januari 1996 dan
disusuli kepada Kementerian Pengangkutan pada 6hb Februari 1996 berhubung dengan
kertas cadangan penubuhan National Ocean Council. Secara dasarnya kertas cadangan
tersebut meliputi keseluruhan kementerian atau agensi yang terbabit dengan dunia
maritim disusun semula dengan cara yang lebih bersepadu. Dewasa ini ianya adalah
‘bertaburan’ di beberapa kementerian atau agensi dan tidak bersifat ‘mesra pelanggan’.
Selain itu juga di dalam beberapa siri seminar dan bengkel yang dianjurkan oleh MIMA,
cadangan agar Malaysia mempunyai agensi penguatkuasa maritim telah diketengahkan.
Antara para pembentang kertas kerja yang telah mencadangkan penubuhan pasukan
pengawal pantai ialah:
Laksamana Muda Dato’ Tuan Hashim Tuan Mohammed, “Managing the National
Maritime Area – The Enforcement Cost”, 26 Mac 1994
Iskandar Sazlan bin Mohd Salleh, “ Comprehensive Maritime Security – Creating an
Environment for Growth”, National Conference On Ocean Governance,
Laksamana Muda Dato’ Tuan Hashim Tuan Mohammed, “Effective Maritime
Enforcement – What The Future Holds”, Second Malaysia Maritime Conference
’97, Langkawi,
Laksamana Pertama Datuk Mat Rabi bin Abu Samah, “Overview on Protecting
Maritime Assets”, Workshop On Protecting Maritime Assets, 27-28 Oktober 1998
Dalam pada itu juga MIMA telah mengambil inisiatif di peringkat awal dengan
menganjurkan Workshop On Protecting Maritime Assets pada 27-28 Oktober 1998.
Antara para peserta bengkel ini ialah dari:
i.
Pusat Penyelarasan Penguatkuasaan Maritim (PPPM),
ii.
Tentera Laut Di Raja Malaysia,
iii.
Tentera Udara Di Raja Malaysia (Skuadron Maritim),
iv.
Pasukan Polis Marin,
v.
Unit Udara Polis,
vi.
Jabatan Kastam dan Eksais Diraja,
6
vii.
Jabatan Perikanan,
viii.
Bahagian Keselamatan Negara,
ix.
Jabatan Alam Sekitar,
x.
Jabatan Laut Semenanjung,
xi.
Pejabat Peguan Negara,
xii.
Universiti Putra Malaysia,
xiii.
Kementerian Pengangkutan dan
xiv.
Kementerian Luar Negeri.
Hasil rumusan dari bengkel ini, jelas kelihatan PPPM terpaksa memainkan peranan
yang begitu rumit di dalam menyelaras agensi-agensi penguatkuasaan maritim negara
(lihat Carta 5.3: Aliran Struktur Penyelarasan PPPM) kerana agensi-agensi berkenaan
terpaksa memainkan peranan asas sebagaimana yang termaktub di dalam piagam
perkhidmatan sesebuah agensi berkenaan. Ini merupakan masalah utama yang
menghalang kepada penggunaan secara
maksimum di peringkat operasi
penguatkuasaan perundangan negara. Tambahan pula kumpulan masyarakat di
peringkat pengurusan atau dasar ‘tidak bercakap di dalam satu bahasa yang sama’
dengan kumpulan pelaksana di peringkat operasi. Banyak masalah tidak dapat
diterjemahkan dengan jelas di antara peringkat operasi dengan pengurusan polisi
kerana masalah birokrasi dan hiraki sistem pentadbiran kerajaan.
Oleh itu bengkel tersebut telah memberikan tujuh cadangan demi memperkemaskan
pengurusan perairan negara berdasarkan perkembangan semasa dan yang akan
datang:
i
Penstrukturan semula PPPM – mempunyai lebih banyak kuasa dalam
menyelaras operasi penguatkuasaan di laut. PPPM juga perlu menjadi
rujukan utama di dalam memberikan latihan dan mengadakan kursus
berkaitan dengan perundangan penguatkuasaan maritim negara dan
antarabangsa. Dicadangkan juga PPPM menubuhkan Unit Perisikan
bertujuan menganalisa maklumat yang diterima serta mewujudkan rankaian
perisikan laut dengan lain-lain agensi perisikan negara yang sedia ada.
Maklumat perisikan berkaitan dengan kegiatan di perairan negara perlu
disalurkan kepada PPPM dengan lebih tepat dan cepat.
ii
Bahagian Keselamatan Negara – perlu dipertingkatkan lagi keupayaannya
dengan menghasilkan sebuah dokumen terbuka, Dasar Keselamatan
Maritim Negara selain memperkemaskinikan perundangan maritim agar
selari dengan peruntukan perundangan antarabangsa seperti Konvensyen
Undang-Undang Laut bagi memperkukuhkan lagi kuasa perundangan
agensi-agensi penguatkuasa di dalam menangani pelbagai isu perairan
negara. Dalam masa yang sama juga Bahagian Keselamatan Negara perlu
berganding bahu dengan Bahagian Maritim di Kementerian Pengangkutan
kerana pengangkutan laut dan keselamatan di laut adalah berkait rapat.
Hubungan di antara peringkat pembuat dasar dengan pelaksana dasar atau
operasi perlu diperkukuhkan lagi. Penubuhan Unit Dasar Keselamatan
Maritim di Bahagian Keselamatan Negara merupakan salah satu tindakan
yang positif bagi memfokuskan segala isu keselamatan dan pengurusan
maritim negara di bawah satu bumbung. Dalam banyak perkara unit ini
menjadi orang perantaraan dengan lain-lain agensi untuk membuat
7
sebarang keputusan dan tindakan berkaitan isu keselamatan dan
pengurusan maritim negara.
iii
Perundangan negara - sebahagian perundangan negara perlu digubal
semula agar selari dengan peruntukan tersedia ada di dalam Konvensyen
Undang-Undang Laut yang telah dimeterai oleh Malaysia pada 13
November 1996. Sebagai contohnya, Akta Imigresen 1959/63 juga perlu
dikaji semula bagi membolehkan pasukan penguatkuasa maritim negara
menghalang kemasukan pendatang tanpa izin di luar pantai negara.
Dewasa ini mana-mana agensi penguatkuasa maritim negara tidak dapat
mengambil sebarang tindakan menahan pendatang tanpa izin selagi mereka
ini tidak menjejakkan kaki ke pantai negara. Beberapa akta yang agak
ketinggalan zaman dan tidak lagi sesuai dengan persekitaran kini perlu
dikenal pasti dan digubal semula.
iv
Prosedur penguatkuasaan yang seragam – buat masa kini tiadanya
keseragaman prosedur penguatkuasaan di kalangan agensi-agensi terbabit.
Setiap agensi mempunyai prosedur mereka yang tersendiri yang hanya
meliputi bidang kuasa agensi berkenaan sahaja. Oleh yang demikian. PPPM
perlu mewujudkan satu prosedur penguatkuasaan yang seragam bagi
kegunaan lain-lain agensi penguatkuasa maritim negara demi mengatasi
masalah semasa menjalankan operasi.
v
Liputan bidang kerjasama – perlu dikembangkan lagi kerana secara asasnya
segala permasalahan di perairan negara adalah berunsur ‘luar
persempadanan’. Isu seperti perikanan haram, merompak, pencemaran
marin dan penyeludupan memerlukan penyelesaian di negara-negara jiran
dari cuba menyelesaikannya di batasan sempadan perairan negara. Operasi
bersama dengan negara jiran yang sedia wujud perlu dipertingkatkan secara
‘menanam gerak saraf’ agar mereka melindungi perairan Malaysia dari
dicerobohi. Hampir keseluruhan permasalahan di perairan negara
sebenarnya berakar-umbi dari luar sempadan kedaulatan negara. Dalam
banyak aspek penekanan kepada kuasa tembakan dan kekerasan tidak
dapat memberikan apa-apa hasil kerana isu sebenarnya ialah desakan
hidup oleh warganegara asing di tanah air mereka sendiri. Konsep
‘memakmurkan’ jiran perlu dipertingkatkan selain dari bantuan kemanusiaan
kepada mereka tersebut.
vi
Mengetengahkan isu-isu maritim – MIMA dan BKN-PPPM perlu berganding
bahu mengetengahkan isu-isu penguatkuasaan maritim negara di peringkat
tertinggi kerajaan Malaysia di dalam usaha mendapatkan sokongan politik.
Tanpa sokongan politik apa-apa idea yang bernas untuk menanggani
permasalahan di perairan negara yang hilang begitu sahaja. Kebanyakan
pendekatan yang diambil kini hanya bersifat ‘ad hoc’ dan kesan jangka
panjangnya adalah diragui. Penguatkuasaan secara bermusim atas arahan
dari atas semata-mata untuk menaikkan nama mana-mana ahli politik mesti
dielakkan kerana ianya melunturkan semangat anggota bawahan demi
menjalankan tugasan mereka. Penyebaran maklumat dan peningkatan
kesedaran di kalangan ahli politik perlu diperluaskan agar jurang
‘kedangkalan’ isu maritim negara dapat dikurangkan.
8
vii
Pendekatan dua serampang - perlu dimantapkan lagi kerjasama di antara
pelaksana dan pengubal dasar di dalam usaha memahami perkembangan
semasa dan mencari cara penyelesaian yang terbaik. Dalam banyak hal,
kumpulan pelaksana berada di dalam kekeliruan akibat ketiadaan dasar
maritim negara yang mantap. Skop pemikiran mereka hanya kepada
tugasan harian dan tidak lebih dari itu. Input mereka ini tidak mencapai
suatu tahap yang bernas pada kacamata kumpulan pengubal dasar untuk
diambil kira. Dalam pada itu juga kumpulan pengubal dasar ini membuat
suatu keputusan tanpa melihat isu yang sebenarnya dan berahsia di dalam
suatu kumpulan yang kecil sahaja.
Bagaimanapun masih banyak tahap lagi yang perlu diperbincangkan sebelum sesuatu
tindakan diambil kerana dikhuatiri masih banyak perkara yang belum jelas lagi atas
sebab ketiadaan agensi atau badan yang mampu memberikan koordinasi sepenuhnya
dalam banyak hal mengenai penguatkuasaan maritim negara. PPPM kelihatan masih
belum bersedia untuk menjadi aktor utama dalam hal ini kerana penglibatannya hanya
terbatas kepada penyelarasan operasi penguatkuasaan maritim sahaja selain
memberikan beberapa siri kursus asas sama ada kepada para pengguna di perairan
negara atau pun juga di kalangan agensi di bawah ‘penyelarasan’ PPPM. Dalam pada
itu juga, PPPM tidak bersedia untuk melangkau lebih jauh kerana dikhuatiri akan
memberikan isyarat yang salah ke atas agensi-agensi ‘di bawah’ PPPM yang kelihatan
cuba mengawal hal ehwal dan pengurusan sesebuah agensi terbabit. Selain itu juga
PPPM terletak di bawah pentadbiran Bahagian Keselamatan Negara, Jabatan Perdana
Menteri. Sebarang tindakan dan keputusan di PPPM memerlukan persetujuan dari
Bahagian Keselamatan Negara terlebih dahulu. Di dalam banyak perkara Bahagian
Keselamatan Negara yang menentukan ‘rentak’ tindakan di PPPM.
Bahagian Keselamatan Negara telah memainkan peranan yang baik sejak dahulu lagi
dan mengadakan perbincangan dan penggubalan polisi maritim negara. Bagaimanapun
dalam beberapa hal dan kesan perubahan sama ada di peringkat negara, rantau dan
antarabangsa, jelas kelihatan Bahagian Keselamatan Negara terpaksa menghadapi
bebanan tugas yang sebegitu banyak. Tambahan pula Bahagian Keselamatan Negara
bukanlah sebuah agensi kerajaan di peringkat persekutuan yang hanya menjurus
pengurusannya di dalam sektor maritim. Banyak hal dan persoalan yang dalam masa-
masa tertentu merupakan keutamaan di Bahagian Keselamatan Negara. Namun
demikan dalam banyak hal Bahagian Keselamatan Negara merupakan tempat rujukan
pertama Kerajaan Malaysia mengenai hal ehwal maritim negara terutamanya untuk
membuat sebarang keputusan penting. Keputusan Bahagian Keselamatan Negara
mewujudkan Unit Dasar Keselamatan Negara merupakan salah satu keputusan yang
tepat kerana banyak perkara-perkara yang tertunggak mengenai isu maritim negara
boleh disalurkan kepada unit tersebut untuk sebarang keputusan. Kewujudan ‘focal
point’ ini dipercayai akan menggurangkan kerenah birokrasi antara agensi yang wujud
selain bertindak sebagai penasihat kepada kerajaan Malaysia mengenai isu maritim
negara setiap masa.
Persoalan siapa yang perlu menjadi tempat rujukan dalam hal ini sebenarnya terletak di
bahu semua agensi terbabit termasuk juga MIMA. Dalam hal ini MIMA boleh menjadi
rujukan kedua atau penyelaras bebas di kalangan agensi-agensi terbabit. MIMA atas
daya usaha sendiri dengan sokongan penuh dari PPPM-BKN dan agensi-agensi utama
penguatkuasa maritim negara telah menganjurkan beberapa siri bengkel dan
persidangan sebagai cara mencari usaha memperkemaskan lagi keupayaan agensi-
9
agensi terbabit dalam banyak hal. Selain itu juga untuk menyedarkan khalayak kepada
peri pentingnya keharmonian perairan negara dipelihara dari segala aspek.
Pendekatan yang diambil oleh MIMA adalah secara berperingkat-peringkat dan berhati-
hati. Peringkat asas lebih menjurus kepada menimbulkan rasa kesedaran akan peri
pentingnya sektor maritim kepada pembangunan negara. Banyak siri persidangan dan
seminar yang dianjurkan oleh MIMA sejak di awal penubuhannya adalah bertujuan
mendidik dan menyebarkan pengetahuan secara umum mengenai dunia maritim.
Segala permasalahan maritim tempatan dan juga luar negara diutarakan. Sejak MIMA
ditubuhkan oleh Kerajaan Malaysia, banyak penekanan telah diberikan kepada
kesedaran dunia maritim kepada negara ini dalam pelbagai sudut, ekonomi,
keselamatan, alam persekitaran, perundangan dan juga kerjasama serantau. Dalam
pada itu juga MIMA telah menerbitkan hasil penyelidikan selain dari menganjurkan
persidangan atau seminar membabitkan pelbagai kumpulan sasaran. Ramai pakar asing
telah dijemput oleh MIMA membentangkan kertas kerja selain menjalankan penyelidikan
di MIMA sendiri sebagai salah satu usaha mempelbagaikan pandangan dan input dalam
negara mengubal satu-satu dasar berkaitan dengan dunia maritim.
Langkah susulan MIMA ialah dengan kerjasama PPPM mengadakan Integrated
Maritime Enforcement Training di PPPM, Lumut pada 1-3 November 1999. Antara lain
tujuan utama projek ini ialah melihat dan menganalisa rangka kerja serta model yang
pelbagai disiplin selain mengkaji garis panduan bagi kegunaan kumpulan pembuat
dasar dan pengurus hal ehwal maritim negara. Dengan kata lain, ianya bermaksud
melihat sejauh mana integrasi agensi penguatkuasaan maritim negara di bawah objektif
“Ocean Governance” selain meninjau keakuran komponen-komponen agensi
penguatkuasaan secara bersepadu, amalan oleh kumpulan pengguna, industri dan juga
komuniti pantai. Projek ini akan menjadi titik tolak atau landasan di peringkat kedua yang
membabitkan pengalaman dan kepakaran luar di bawah masuk bagi memperjelaskan
pengalaman dan kaedah yang sedang dan akan diamalkan oleh negara terbabit. Di
dalam hal ini berdasarkan pendekatan akademik, pengalaman Kanada dalam
membentuk integrasi penguatkuasaan maritim negaranya dijadikan sandaran. Projek ini
adalah lebih komprehensif sifatnya berbanding dengan projek yang akan dijalankan oleh
MIMA kelak yang lebih bersifat ‘one-stop centre’ di mana beberapa orang pegawai
kanan pasukan pengawal pantai akan dijemput dan menerangkan peranan dan
permasalahan penguatkuasaan maritim secara bersepadu di negara-negara berkenaan.
Antara negara yang akan dijemput ialah:
i.
United States Coast Guard
ii.
Japanesee Maritim Safety Agency
iii.
United Kingdom Maritime dan Coastguard Agency
iv.
Canadian Coast Guard
v.
Indian Coast Guard
Walaupun semasa bengkel yang dianjurkan oleh MIMA telah mengutarakan agar PPPM
mengambil lebih inisiatif dalam mempertengahkan isu dan kaedah penyelesaiaan
permasalahan penguatkuasaan maritim negara tetapi persoalan yang lebih besar ialah
sejauhmanakah negara dapat mempertingkatkan keupayaan (kemahiran sumber tenaga
manusia, aset dan peruntukan perundangan dan kewangan) kesemua agensi
penguatkuasa dan pengawasan maritim negara serta menghapuskan pertindihan
peranan dan peruntukan perundangan yang sedia wujud kini.
10
Semasa Integrated Maritime Enforcement Training Course diadakan di PPPM, Lumut
pada 1-3 November 1999 kira-kira 30 orang peserta telah menghadirinya. Agensi-agensi
yang terlibat ialah:
i.
Unit Udara Polis
ii.
Jabatan Laut
iii.
Pejabat Peguam Negara
iv.
Jabatan Kastam dan Eksais Di raja
v.
Jabatan Perikanan
vi.
Tentera Laut Diraja Malaysia
vii.
Tentera Udara Diraja Malaysia – Skuadron Maritim
viii.
Pasukan Polis Marin
ix.
Bahagaian Keselamatan Negara (Cawangan Sarawak),
x.
Universiti Kolej Terengganu (UPM), dan
xi.
Pusat Penyelarasan Penguatkuasaan Maritim.
Kursus ini telah menjadi titik tolak kepada penggubalan idea dari pelbagai agensi
penguatkuasa dan pengawasan maritim negara mengenai konsep penguatkuasa
maritim bersepadu yang telah diunjurkan oleh Glen J. Herbert dan dibantu oleh David N.
Griffiths dari Dalhousie University, Kanada. Kursus ini tidak bermaksud menggunakan
pendekatan penguatkuasaan maritim bersepadu sebagaimana yang wujud di Kanada
tetapi berkongsi pengalaman dan permasalahan yang sedia ada di antara dua negara
mengenai cara mana yang terbaik bagi mendaulatkan perundangan maritim kedua-dua
negara. Sebagaimana yang terkandung di dalam teks ucapan pembukaan oleh David N.
Griffiths, beliau mengakui Kanada juga menghadapi masalah yang hampir sama dengan
Malaysia dan wilayah maritim yang mesti didaulatkan adalah sepuluh kali lebih luas dari
Malaysia berbanding dengan jumlah anggota yang kecil. Lebih menarik lagi Kanada
tidak mempunyai satu agensi khusus seperti Pusat Penyelarasan Penguatkuasaan
Maritim sepertimana di Malaysia bagi menyelaras semua agensi utama penguatkuasaan
dan pengawasan maritim.
Walaupun kebanyakan para peserta di dalam kursus ini ialah dari kumpulan pelaksana
(operational groups) tetapi sedikit sebanyak matlamat di peringkat perlaksanaan telah
dikenal pasti. Tindakan kedua ialah membabitkan para pembuat keputusan sebagai
kumpulan sasaran di tahun 2000 mengenai konsep penguatkuasa maritim bersepadu.
Manakala pada 2-3 Oktober 2000 sekali lagi MIMA dengan kerjasama BKN telah
menganjurkan Integrated Maritime Compliance and Enforcement. Pendekatan yang
hendak ditaijau ialah sejauhmanakan agensi-agensi penguatkuasa maritim negara serta
pematuhannya dapat berjalan dengan mantap. Tidak guna negara menggubal
perundangan negara yang begitu komprehensif tetapi soal penguatkuasaannya masih
lemah. Faktor yang menyebabkan kelemahan tersebut telah dikenal pasti oleh setiap
peserta sewaktu sesi perbincangan berkumpalan dijalankan dan disamping itu
cadangan memperbaikinya juga telah diutarakan.
MIMA juga telah mengambil pendekatan secara berperingkat di dalam mengutarakan
soal penubuhan Pasukan Pengawal Pantai Malaysia. Satu persidangan mengenai
pasukan pengawal pantai dianjurkan bersama dengan Bahagian Keselamatan Negara
dengan menjemput beberapa pasukan pengawal pantai seperti dari Britain, Amerika
Syarikat, Kanada, Jepun dan juga India. Matlamat utama persidangan ini ialah
mendengar sendiri kelebihan dan permasalahan yang ada berikutan dengan wujudnya
11
pasukan pengawal pantai di sesebuah negara selain menjadi ‘one-stop centre’ bagi kita
mencungkil segala persoalan mengenai pasukan pengawal pantai tersebut.
Dalam pada itu juga konsep perkongsian pintar dan maklumat di kalangan agensi
terbabit dipertingkatkan dengan membabitkan perkongsian peranan berkaitan dengan
hal ehwal kelautan termasuklah pengurusan sumber marin, perlindungan alam sekitar,
penguatkuasaan dan keselamatan awam. Namun secara asasnya tiga komponen utama
perlu dimiliki sewaktu mengambil kira penubuhan Pasukan Pengawal Pantai Malaysia
iaitu:
i.
instrumen perundangan yang mantap
ii.
anggota berkemahiran tinggi dan pelbagai
iii.
aset yang bersesuaian.
Tanpa tiga komponen asas ini, penubuhan Pasukan Pengawal Pantai Malaysia tidak
akan menjalankan peranannya dengan sebaik yang boleh. Malahan dalam beberapa
segi akan menhadapi masalah besar. Contohnya soal perundangan berkaitan dengan
kegiatan maritim yang masih lagi ketinggalan zaman, terpisah-pisah dan longgar.
1.3.
Persoalan Rangka Dasar
Oleh yang demikian negara perlu melihat kepada persoalan sebenar apakah tujuan
utama negara mewujudkan sebegitu banyak agensi penguatkuasa dan pengawasan
maritim negara. Secara dasarnya, negara perlu melihat dan memahami perkara-perkara
seperti berikut:
i
Memahami persekitaran samudera kita: integrasi di antara bidang sains
kelautan dan pengetahuan am mengenai kepentingan samudera kepada
kehidupan seharian kita terutamanya di kalangan para pembuat keputusan,
dasar pembangunan kelautan dan amalan di peringkat pengurusan.
ii
Memulihara biodiversiti kelautan: pemuliharaan dan perlindungan habitat
marin dan pantai adalah penting kepada pengekalan biodiversiti keluatan.
Kertas kerja ini menyokong penuh sebarang usaha untuk mempertingkatkan
lagi biodiversiti di lautan negara.
iii
Kualiti alam persekitaran marin: mewujudkan alam persekitaran marin yang
berkualiti, garis panduan dan objektif yang bersedia mewujudkan
komponen-komponen yang penting bagi perlindungan alam persekitaran
negara terutamanya di kawasan estauri, pantai dan perairan marin.
iv
Perkapalan dan keselamatan maritim: Melihat kepada kepentingan sektor
perkapalan dan perdagangan laut ke atas ekonomi negara, adalah perlu
dipertingkatkan lagi kecekapan pengangkutan laut dengan menjamin tahap
keselamatan pelayaran, laluan dagang dan perlindungan alam persekitaran
di laluan perkapalan.
v
Intergrasi Perancangan dan Pengurusan: Melihat kepada perkembangan di
sektor maritim yang begitu komprehensif rangka dasarnya memerlukan
usaha-usaha bersama di kalangan para penggunanya bagi menjamin
12
pembangunan mapan dan pengunaan kelautan serta juga mengenal pasti
jurang yang masih wujud di peringkat pengurusan dan perancangan.
vi
Industri Kelautan dan Peluang-Peluang Berkaitan: Di dalam usaha untuk
mengoptimumkan potensi pembangunan ekonomi kelautan secara mapan,
adalah perlu diketengahkan dan mengenal pasti peluang-peluang ekonomi
yang boleh dijana dari industri berkaitan dengan sektor kelautan dan
mempertingkatkan peluang-peluang mendapatkan sumber-sumbernya.
vii
Keselamatan dan Penguatkuasaan Maritim:
Penyelarasan sistem
pengawasan dan penguatkuasaan adalah diperlukan bagi menjamin
kedaulatan dan menjamin perairan negara berada di dalam aman dan
terkawal. Ini memerlukan penyelarasan antara agensi yang begitu intensif
serta perkongsian aset untuk pengawasan, pemantauan dan pengawalan
zon maritim Malaysia.
Sehubungan dengan itu, tibalah masa bagi negara memikirkan adakah perlu kaedah
penguatkuasaan dan pengawasan di perairan negara disusun semula agar selari
dengan cabaran dan arah aliran perkembangan permasalahan akan datang. Dalam
beberapa perkara, agensi-agensi penguatkuasaan maritim negara kekurangan
keupayaan dari segi kepakaran, sumber tenaga, aset dan perundangan. Adalah didapati
agensi-agensi berkenaan lebih menjurus kepada ‘keperluan dan piagam jabatan’ dari
bersifat pelbagai disiplin penguatkuasaan.
Sememangnya tidak dinafikan keperluan piagam jabatan dijadikan landasan utama
berdasarkan mandat yang telah diperuntukkan oleh sistem pentadbiran negara dan
Parlimen Malaysia. Malahan konsep atau pendekatan yang diambil juga menjurus
kepada keperluan satu-satu jabatan tersebut. Sistem pentadbiran negara tidak melihat
apakah sumbangan satu–satu jabatan secara keseluruhan peranan yang telah
dimainkan terutama yang tidak termaktub di dalam piagam jabatan tersebut. Hanya
yang dilihat sejauhmanakan satu-satu jabatan mendapat kejayaan atau pencapaian
sebagaimana yang telah ‘diamanahkan’ oleh negara kepada jabatan terbabit. Sebagai
contohnya, negara tidak akan mempersoalkan apakah sumbangan Jabatan Kastam
dan Eksais Diraja di dalam menanggani isu pencerobohan nelayan asing ke dalam
wilayah perairan negara. Hanya yang diukur ialah prestasi jabatan berkenaan
menanggani isu penyeludupan.
Inilah yang menjadi masalah kerana agensi-agensi penguatkuasa dan pengawasan
maritim negara ‘terikat’ kepada keperluan jabatan secara mutlak berbanding peranan
yang sepatutnya boleh dimainkan demi kesejahteraan dan keselamatan negara. Sistem
yang sedia ada tidak membenarkan agensi-agensi terbabit melangkaui batas piagam
yang sedia termaktub.
13
BAB 2
Agensi-Agensi Penguatkuasa dan Pengawasan Maritim Negara:
Peranan dan Struktur.
Kestabilan dan penggunaan alam samudera yang selamat adalah asas kepada
pembangunan sektor maritim negara yang berterusan. Konsep ancaman dan cabaran
maritim di hari ini adalah lebih luas dengan meliputi isu eksploitasi berlebihan dan
kemusnahan sumber marin; pencemaran dan kemerosotan alam persekitaran marin;
aktiviti haram seperti penyeludupan narkotik, senjata, pendatang haram; pencerobohan
ke atas integriti dan kedaulatan wilayah maritim negara; keselamatan laluan perkapalan,
mencari dan menyelamat dan tindakan ke atas bencana di laut.
Istilah penguatkuasaan dan pengawasan adalah berkait rapat kerana hampir kesemua
agensi yang mempunyai aset di permukaan air melakukan dua tugasan asas iaitu
pengawasan dan penguatkuasaan. Bagaimana pun di dalam penulisan istilah
pengawasan lebih menjurus kepada pengawasan udara yang dilakukan oleh dua agensi
utama iaitu Tentera Udara Di Raja Malaysia (Skuadron Maritim) dan Unit Udara Polis.
Memandangkan dunia maritim telah menjadi sebahagian daripada sifat semulajadi
negara dari segi geo-politik dan sosio-ekonomi, maka telah banyak peruntukan dan
tumpuan dilakukan bagi mengawal dan mennjamin sumber-sumber dan kepentingan
negara di perairan terbuka. Oleh demikian Malaysia telah mempunyai sembilan agensi
penguatkuasan dan pengawasan utama dari pelbagai kementerian dan sebahagiannya
mempunyai aset dan sumber tenaga manusia di permukaan dan atas air. Agensi-agensi
berkenaan adalah seperti berikut:
Carta 2.1:
Agensi dan Kementerian
Pasukan Polis Marin
Kementerian Dalam Negeri
Tentera Laut Di Raja Malaysia
Kementerian Pertahanan
Jabatan Perikanan
Kementerian Pertanian
Jabatan Laut
Kementerian Pengangkutan
Jabatan Kastam dan Eksais Diraja Kementerian Kewangan
Jabatan Immigresen
Kementerian Dalam Negeri
Jabatan Alam Sekitar
Kementerian Sains, Teknologi dan Alam Sekitar
Tentera Udara Di Raja Malaysia
Kementerian Pertahanan
Unit Udara Polis
Kementerian Dalam Negeri
Jelas dari senarai di atas terdapat tujuh kementerian yang mempunyai kepentingan
sama ada secara langsung atau tidak langsung demi menjamin keselamatan dan
integriti negara. Oleh itu timbul pula persoalan mengenai kawasan maritim yang menjadi
paksi untuk agensi-agensi tersebut menjalankan tugasan dan peranan yang telah
diperuntukan di bawah perlembagaan negara. Manakala peratusan aset milik agensi-
agensi penguatkuasa dan pengawasan udara adalah seperti di bawah.
14
Carta 2.1:
Bilangan Aset Agensi-Agensi Penguatkuasa
Dan Pengawasan Maritim Negara
2.1.
Pasukan Polis Marin.
Agensi ini terletak di dalam struktur organisasi Pasukan Polis Di Raja Malaysia dan
di bawah pengurusan Kementerian Dalam Negeri. Diketuai oleh Komander
berpangkat SAC II yang beribu pejabat di Bukit Aman. Komander Pasukan Polis
Marin dibantu oleh
dua orang Timbalan Komander iaitu Bahagian
Pentabdiran/Gerakan dan Bahagian Teknikal. Objektif Pasukan Polis Marin ialah
melindungi, memelihara dan menjamin keamanan dan kerukunan demi
pembangunan negara dari sebarang ancaman seperti kegiatan jenayah, penganas,
subversif, kumpulan pelampau sama ada dari dalam atau luar negara. Segala
peranan dan fungsi sudah termaktub di dalam Seksyen 3 (3) Akta Polis 1967.
Berikutan dengan pengisytiharan negara mengenai kedaulatan perairan Perairan
Wilayah Malaysia menjangkau dari 3 kepada 12 batu nautika, Pasukan Polis Di
Raja Malaysia telah diwartakan dengan Ordinan Darurat 7/69 (Kuasa-Kuasa Perlu)
bagi menguatkuasakan kedaulatan negara di kawasan tersebut yang meliputi
keluasan 142,393 kilometer persegi iaitu di Wilayah Perairan Malaysia. Selain itu
juga Pasukan Polis Marin juga telah diperuntukkan dengan beberapa undang-
undang di dalam menjalankan tugasnya setiap hari dan antaranya ialah:
i
Akta Polis 1966
ii
Kanun Keseksaan
Tentera Laut Diraja Malaysia
10%
Pasukan Polis Marin
38%
Jabatan Laut
15%
Jabatan Kastam dan Eksais
Diraja
16%
Jabatan Perikanan
18%
Tentera Udara Diraja Malaysia
1%
Unit Udara Polis
2%
15
iii
Kanun Acara Jenayah
iv
Ordinan Perkapalan Saudagar, 1952
v
Orninan Darurat (Kuasa-kuasa khas) 7/1967
vi
Akta Kastam, 1967
vii
Akta Perikanan, 1985 (Act 317)
viii
Akta Immigresen, 1959/63
ix
Akta Kualiti Alam Sekitar, 1974
x
Akta Zon Ekonomi Ekslusif, 1974
xi
Akta Dadah Merbahaya, 1952
xii
Akta Pelantar Benua 1966
xiii
Akta Petroluem 1984
xiv
Akta Letupan 1957
xv
Akta Telekomunikasi 1950 (rev. 1970)
xvi
Akta Perhutanan
Pasukan Polis Marin juga dilengkapi dengan pelbagai jenis dan saiz kapal ronda
dengan dibantu oleh 10 buah pesawat udara Unit Udara Polis Di Raja Malaysia
bagi menjalankan peninjau dari udara. Sebanyak 124 buah kapal ronda bersaiz 10
meter dan ke bawah di miliki oleh Pasukan Polis Marin. Manakala aset bersaiz 10-
20 meter pula ialah sebanyak 48 buah dan 32 buah bersaiz 21-30 meter dan 15
buah lagi bersaiz 31 meter ke atas. Oleh jumlah kesemuanya ialah 219 buah kapal
ronda dan jumlah anggota sokongan ialah 2,473 orang. Terdapat perancangan
untuk membeli 15 buah bot laju bersaiz 11 meter bagi memantapkan rondaan dan
tugasan seharian Pasukan Polis Marin ini terutamanya di sekitar perairan Selat
Melaka dan Sabah yang cetek.
Pasukan Polis Marin telah membentuk lima zon untuk urusan pentadbiran dan
kawasan rondaan yang diketuai oleh pegawai berpangkat Supritenden iaitu:
i. Zon Utara:
Langkawi, Kuala Perlis, Kuala Kedah, Tanjung Dawai,
Gelugor, Kuala Kurau, Lumut, Kuala Selangor dan
Pelabuhan Klang,
ii. Zon Selatan:
Port Dickson, Melaka, Batu Pahat, Muar, Kukup, Tampoi,
Tanjung Puteri, Kuala Sedili, Pengerang dan Mersing,
iii. Zon Sarawak:
Kuching, Sarikei, Sibu, Bintulu, Miri dan Limbang,
iv. Zon Sabah:
Labuan, Kota Kinabalu, Kudat, Sandakan, Lahad Datu,
Semporna dan Tawau,
v. Zon Tenggara:
Rompin, Kuantan, Kemaman, Chendering, Besut dan
Geting.
Pusat pentabdiran dan kawalan Pasukan Polis Marin terletak di Bukit Aman dan
Sekolah Latihan Marin sehingga kini masih lagi di Tampoi, Johor. Bagaimanapun
sekolah latihan ini akan dipindahkan ke pangkalan yang baru terletak di Tanjung
Piai, Johor. Pasukan Polis Marin juga menghantar anggotanya berkursus di Kolej
Pendidikan KD Pelandok, Institut Teknikal Polis Tun Salleh, Akademi Laut Malaysia
selain di beberapa buah pusat latihan lanjutan di Kuala Kubu Baru dan di Cheras.
16
2.2. Tentera Laut Di Raja Malaysia
Merupakan tunjang pertahanan laut negara yang penting sekali terutamanya di Zon
Ekonomi Ekslusif. Objektif utama Tentera Laut Di Raja Malaysia ialah menjamin
kedaulatan dan integriti nasional serta kepentingan strategik dalam apa jua
suasana yang membabitkan kepentingan pertahanan negara. Di masa aman
Tentera Laut Di Raja Malaysia mempunyai peranan sebagai agensi penguatkuasa
perundangan maritim negara dari segala bentuk kegiatan haram seperti
pencerobohan nelayan asing di ZEE, rompakan di laut, keselamatan laluan
perkapalan dan lain-lain lagi. Di dalam organisasi Tentera Laut Di Raja Malaysia
terdapat dua lagi cawangan iaitu Jabatan Arah Hidrografi dan Skuadron Udara.
Tentera Laut Di Raja Malaysia mempunyai 32 buah kapal bersaiz 10 meter dan ke
bawah untuk menjalankan tugasan di laut. Sebanyak 20 buah lagi kapal bersaiz 31
meter dan ke atas akan ditugaskan membantu serta menjalankan tugasan
mengawal perairan negara dari segala unsur ancaman. Manakala pengawasan
udara dibantu oleh 6 buah helikopter milik Skuadron Udara Tentera Laut Di Raja
Malaysia.
Antara perundangan maritim utama yang perlu dilaksanakan oleh Tentera Laut Di
Raja Malaysia ialah:
i.
Akta Perikanan, 1985
ii.
Akta Zon Ekonomi Ekslusif, 1984
iii.
Akta Kualiti Alam Sekitar, 1974
iv.
Akta Angkatan Tentera, 1972
v.
Akta Pelantar Benua, 1966
vi.
Akta Keselamatan Dalam Negeri, 1960
vii.
Kod Penal, dan
viii.
Perintah Angkatan Tentera, 72
Pangkalan utama Tentera Laut Di Raja Malaysia terletak di Lumut. Selain itu juga
terdapat dua lagi pangkalan hadapan yang terletak di Kuantan (markas Wilayah
Satu) dan Labuan (Markas Wilayah Dua). Manakala pangkalan hadapan terletak di
Sandakan. Terdapat perancangan untuk membina empat lagi pangkalan sokongan
iaitu di Teluk Sepangar dan Seporna di Sabah, Tanjung Gerak di Langkawi ,
Sejingkat di Sarawak. Pangkalan di Teluk Sepangar akan menggantikan Labuan
dan menjadikan Markas Wilayah Dua manakala Markas Wilayah Tiga akan
berpusat di Tanjung Gerak, Langkawi.
Tentera Laut Di Raja Malaysia mempunyai dua buah pusat latihan iaitu di Kolej
Pendidikan TLDM, Lumut dan di Pusat Latihan Rekrut (PULAREK) Pangkalan
Pengelih, Johor. Bagaimanapun atas sebab-sebab teknikal, Pusat Latihan Rekrut
di Pengelih tidak dapat digunakan sepenuhnya sehingga kini.
2.3. Jabatan Perikanan
Objektof utama jabatan ini ialah menjamin pengurusan perikanan negara agar
sumber-sumbernya tidak terus pupus selain meningkatkan insdustri perikanan
negara. Jabatan Perikanan terutamnya Cawangan Perlindungan Sumber telah
ditugaskan untuk mengawal sumber-sumber perikanan negara meliputi seluruh
17
perairan negara termasuk di sungai. Dengan kata lain cawangan ini terbabit
mengawal Wilayah Perairan Malaysia dan juga Zon Ekonomi Ekslusif. Sebuah
Pusat kawalan Operasi (PUKAOP) telah diwujudkan dan beroperasi 24jam untuk
menerima maklumat, aduan ataupun laporan mengenai kegiatan perikanan di
perairan negara. Pusat ini juga menerima laporan mengenai mencari dan
menyelamat.
Cawangan ini bertanggungjawab menerima permohonan ‘innocent passage
notification’ dari nelayan asing untuk belayar di perairan negara. Maklumat tersebut
akan dimajukan kepada PPPM untuk tindakan selanjutnya dan mengawasi
pergerakan mereka.
Jabatan Perikanan juga bertanggungjawab mengeluarkan lesen mengangkap ikan
dan mengalakkan perikanan laut dalam. Antara senarai peraturan dan
perundangan yang perlu dilaksanakan oleh oleh Jabatan Perikanan terutamanya
Cawangan Perlindungan Sumber ialah:
i Akta Perikanan, 1985
ii Peraturan Perikanan Marin (Lesen Bot-Bot Perikanan Tempatan), 1985
iii Peraturan Perikanan Marin (Pindaan), 1971, 1974, 1980 dan 1987
iv Peraturan Perikanan (Pengharaman Mengimport Ikan) 1990
Dalam menguatkuasakan peraturan dan perundangan perikanan negara, Jabatan
Perikanan telah dilengkapi dengan pelbagai jenis kapal. Sebanyak 89 pelbagai
kategori bersaiz 10 meter dan ke bawah digunakan khasnya disekitar pesisiran
pantai. Manakala untuk laut dalam 5 buah P300 bersaiz 10-20 meter digunakan
diikuti dengan 8 buah siri P100 dan P200. Berdasarkan maklumat dari PPPM,
Jabatan Perikanan telah menjalankan 17,903 hari rondaan dan operasi di seluruh
perairan Malaysia.
Jabatan Perikanan telah membentuk GEWILA sebagai kawasan rondaan dan
untuk memudahkan urusan pentadbiran.
i.
GEWILA 1:
Batu Maung, Kuala Kedah, Taman Laut (Kuala Kedah),
dan Langkawi
ii.
GEWILA 2:
Pelabuhan Klang dan Melaka.
iii.
GEWILA 3:
Tampoi, Batu Pahat, Kuala Sedili dan Mersing.
iv.
GEWILA 4:
Chendering, Tumpat dan Taman Laut (Chendering).
v.
GEWILA 5:
Santubong, Limbang, Miri dan Sarikei.
vi.
GEWILA 6:
Kota Kinabalu, Kuala Penyu, Sandakan dan Tawau.
vii.
GEWILA 7:
Lumut dan Kuala Kurau
viii.
GEWILA 8
Labuan
ix.
GEWILA 9:
Kuantan
Pusat Latihan Perikanan Chendering merupakan salah satu pusat latihan utama
bagi anggota Jabatan Perikanan. Selain itu juga jabatan ini juga menghantar para
anggotanya berkursus di Kolej Pendidikan KD Pelandok terutamanya dalam bidang
pelayaran.
18
2.4. Jabatan Laut
Jabatan ini terletak di bawah bidang kuasa Kementerian Pengangkutan. Objektif
utama jabatan ini ialah menjamin sistem pengangkutan laut di perairan negara
selamat dari sebarang undur malapetaka. Selain itu juga Jabatan Laut juga
mengenakan beberapa peraturan perkapalan yang membabitkan keselamatan,
piawaian, latihan, pensijilan dan khidmat pelabuhan kepada para pelanggannya.
Secara amnya Jabatan Laut bukanlah komponen utama sebagai agensi
penguatkuasa maritim negara dari segi keselamatan negara tetapi jabatan ini
adalah satu-satunya yang bertanggungjawab kepada elemen keselamatan
perkapalan di perairan negara. Diantara senarai perundangan utama yang perlu
dijalankan oleh jabatan ini ialah:
i Ordinan Perkapalan Saudagar, 1952
ii Peraturan Perkapalan Saudagar, 1984
iii Peraturan Pelabuhan Persekutuan, 1953
iv Akta Petroleum (Peraturan Keselamatan), 1984
v Akta Dues Rumah Api, 1953/81
Selain itu juga Jabatan Laut juga menjadi tonggak utama dalam kes-kes mencari
dan menyelamat di laut dengan wujudnya Pusat Penyelarasan Mencari dan
Menyelamat Maritim (MRCC) di Klang. Jabatan ini juga memantau perjalanan trafik
di Selat Melaka melalui Sistem Pengawasan Laut (SWASLA) bagi memastikan
peraturan trafik di Selat Melaka dipatuhi oleh para penggunanya. Bagi
memudahkan tugasan harian jabatan ini telah dilengkapkan dengan 84 buah
pelbagai jenis kapal bersaiz sederhana. Dalam tahun 1998 Jabatan ini telah
menjalankan 120 jam/hari rondaan dan operasi di sekitar perairan Malaysia.
2.5. Jabatan Kastam dan Eksais Diraja
Jabatan in terletak di bawah pentadbiran Kementerian Kewangan dan objektif
utama jabatan ini ialah mencegah aktiviti penyeludupan barangan bercukai atau
terlarang selain mengekang pengaliran keluar hasil mahsul negara yang berupa
kutipan cukai. Jabatan ini bertanggungjawab kepada beberapa peruntukan
pencukaian barangan sebagaimana yang termaktub di dalam Akta Kastam 1967.
Secara amnya jabatan in hanya mengkhusus kepada kegiatan penyeludupan dari
lain–lain aktiviti penguatkuasaan. Jabatan ini juga menjalankan risikan dan
penyiasatan membabitkan aktiviti penyeludupan sama ada di laut atau pun di darat
(meliputi sepanjang pantai negara dan juga kawasan sekitar setiap pelabuhan atau
jeti).
Kekuatan anggota jabatan ini ialah 190 orang pegawai kanan dan 802 pegawai
kastam pelbagai pangkat diseluruh negara. Jabatan ini juga dilengkapi dengan
pelbaga saiz bot yang jumlahnya ialah 97 buah selain 150 buah kenderaan untuk
sokongan darat yang terdiri daripada pelbagai jenis dengan jumlah anggota 992
orang anggota. Dalam tahun 1998 sahaja jabatan ini telah menjalankan rondaan
sebanyak 4,380 jam/hari berdasarkan laporan tahunan PPPM tahun 1998.
Secara asasnya jabatan ini mempunyai pangkalan di setiap negeri iaitu:
19
i Perlis (Kuala Perlis),
ii Kedah (Langkawi),
iii Pulau Pinang,
iv Perak (Lumut, Teluk Intan),
v Selangor (Pelabuhan Klang),
vi Negeri Sembilan (Port Dickson),
vii Melaka,
viii Johor (Johor Bahru, Batu Pahat, Muar dan Mersing),
ix Pahang (Kuantan),
x Terengganu (Kuala Terrengganu),
xi Kelantan (Kota Bahru, Pangkalan Kubor),
xii Sarawak (Kuching, Sibu, Sarikei, Lawas, Limbang),
xiii Sabah (Kota Kinabalu, Tawau dan Labuan).
Bagi meningkatkan tahap kemahiran unit Marin Kastam, sebuah Sekolah Latihan
Kastam Bukit Malut, Langkawi telah didirikan.
2.6. Jabatan Immigresen
Jabatan ini terletak di bawah pentadbiran Kementerian Dalam Negeri dan
memainkan perananya untuk mengawal keluar masuk setiap orang asing dan
mencegah kemasukan pendatang asing tanpa izin atau dokumen yang sah.
Jabatan ini mempunyai setiap pos pemeriksaan di pintu masuk Malaysia.
Antara senarai perundangan yang perlu dikuatkuasakan oleh jabatan ini ialah Akta
Immigresyen dan Akta Passport selain mengeluarkan Permit Laluan Perjalanan
Sementara kepada orang asing.
Namun demikian Akta Immigresen hanya boleh dikuatkuasakan di daratan dan
tidak di dalam Wilayah Perairan Malaysia. Sehubungan itu terdapat sedikit
kepincangan untuk mencegah kemasukan pendatang asing walaupun mereka itu
dapat dipintas oleh agensi-agensi penguakuasa maritim negara di dalam Wilayah
Perairan Malaysia selagi mereka tidak menjejakkan kaki di pantai negara.
Jabatan ini tidak mempunyai sebarang asset di laut kecuali di pos pintu masuk
negara sahaja.
2.7. Jabatan Alam Sekitar
Objektif utama jabatan ini ialah mengekal dan memulihara keunikan, kepelbagaian
dan kualiti alam persekitaran bertujuan menjamin kesejahteraan, kesihatan,
keamanan dan kedamaian penduduk negara ini serta generasi masa depan.
Jabatan ini telah mewujudkan unit marin bagi mengawal sebarang kegiatan
pencemaran marin negara.
Antara senarai perundangan yang perlu dikuatkuasakan oleh jabatan ini ialah:
i Akta Kualiti Alam Sekitar, 1974
ii Akta Zon Ekonomi Ekslusif, 1984
20
Selain itu juga jabatan ini bertanggungjawab mengeluarkan lesen atau kebenaran
menjalankan perniagaan yang berkemungkinan memudaratkan alam sekitar
seperti Penilaian Alam Sekitar dan juga Peraturan 1979 Pembuangan Sisa
Kumbahan dan Industri.
Jabatan ini merupakan agensi tunjang bagi menguatkuasakan Akta Kualiti Alam
Sekitar, 1974 dengan disokong oleh lain-lain agensi penguatkuasa maritim negara.
Bagaimanapun jabatan ini tidak mempunyai sebarang aset di laut kecuali
beberapa orang pegawai dari jabatan ini turut serta di dalam rondaan udara untuk
mengesan kegiatan pencemaran marin. Jabatan ini amat bergantung kepada
kerjasama dari lain-lain agensi penguatkuasa maritim negara bagi menjalankan
tugas mencegah dan mengekang kegiatan pembuangan enap cemar atau mencuci
tangki balast di perairan negara. Selain itu juga agensi-agensi terbabit akan
diminta memintas dan menahan kapal yang disyaki untuk diambil tindakan
selanjutnya oleh Jabatan Alam Sekitar. Jabatan ini bertanggungjawab
mengeluarkan prosedur penguatkuasaan alam sekitar dan menjalankan beberapa
siri kursus kepada anggota penguatkuasa maritim negara dengan sokongan Pusat
Penyelarasan Penguatkuasaan Maritim.
2.8. Tentera Udara Di Raja Malaysia
Pasukan ini mempunyai peranannya yang tersendiri sama ada semasa aman dan
juga semasa konflik. Terdapat empat elemen asas di dalam pasukan ini iaitu,
skuadron pengangkut, skuadron maritim, skuadron pengempur dan skuadron
helikopter.
Di dalam konteks ini skuadron maritim akan diperkatakan dari lain-lain skuadron.
Sebanyak 4 buah pesawat jenis Beachcraft B-200T telah digunakan untuk tujuan
tinjauan dan rondaan maritim sehingga ke Zon Ekonomi Eksklusif. Skuadron ini
mempunyai dua misi iaitu misi ketenteraan dan juga misi ketenteraman awam.
Dalam waktu-waktu tertentu pesawat C-130 akan digunakan bagi menjalankan
rondaan maritim terutamanya melibatkan jarak jauh dan penerbangan yang lama.
Tugas utama pasukan ini ialah mengesan dan mengenal pasti agen pencerobohan
di dalam perairan negara sama ada berunsurkan ketenteraan atau pun mencuri
sumber-sumber lautan negara. Sejumlah 1,788 jam/hari penerbangan telah
dilakukan oleh pasukan ini dalam sepanjang tahun 1998.
2.9. Unit Udara Polis
Merupakan salah satu cabang dari Pasukan Polis Di Raja Malaysia. Unit ini
berpangkalan di Lapangan Terbang Sungai Besi dan ditugaskan menjalankan
rondaan udara sekitar Wilayah Perairan Malaysia.
Pasukan disokong oleh 24 buah pesawat ringan serta helikopter bagi menjalankan
rondaan dan pengawasan sama ada di daratan atau pun di permukaan laut.
Kesemua pesawat tersebut tidak dilengkapi dengan senjata tetapi helikopter
mempunyai peralatan pengesan ‘infra red’ serta lampu limpah bagi mengesan
sasaran dengan lebih jelas.
21
Berdasarkan Laporan Tahunan PPPM 1998, unit ini telah melakukan rondaan
udara 590 jam/hari bagi membantu pasukan penguatkuasa maritim yang lain. Unit
ini juga telah menerima peruntukan kewangan dari Jabatan Alam Sekitar bagi
menjalankan rondaan mengesan dan memantau kegiatan pencemaran atau
pembuangan enap cemar di perairan negara selain menjejaki pembakaran terbuka
atau pemcemaran alam sekitar di daratan.
Satu lagi jabatan yang tidak kurang pentingnya ialah Pejabat Peguam Negara selaku
agensi yang bertanggungjawab mendakwa setiap tertuduh di mahkamah selain
menyediakan kertas pertuduhan. Setiap negeri mempunyai pegawai pendakwa yang
akan menjalankan tugasnya. Kebanyakan kes-kes yang dikendalikan oleh agensi-agensi
penguatkuasa maritim di peringkat awalnya akan dirujuk kepada Pejabat Penguam
Negara untuk tindakan selanjutnya dan terpulanglah kepada kepada pegawai tersebut
untuk mengheret tertuduh ke mahkamah berdasarkan kertas pertuduhan yang
disediakan dan juga peruntukan perundangan yang mantap. Terdapat beberapa
kejadian pihak pendakwa terpaksa membuang kes disebabkan masalah teknikal.
Berdasarkan maklumat di atas jelas setiap agensi mempunyai mandat dan peralatan
yang bersesuaian dengan peranannya yang tersendiri. Dalam menanggani apa-apa
permasalahan, setiap agensi adalah saling melengkapi dan membantu satu sama lain
berdasarkan kelebihan atau kepakaran yang sedia ada. Bagaimanapun, ianya bukanlah
merupakan tanggungjawab utama kerana setiap agensi telah mempunyai senarai
tugasannya yang tersendiri dan perlu dipenuhi terlebih dahulu.
22
BAB 3
Permasalahan
Secara dasarnya, segala permasalahan yang terdapat atau berlaku di dalam perairan
negara adalah saling berkait rapat dengan kelemahan struktur penguatkuasaan dan
perundangan negara. Timbul pula persoalan, mengapa Malaysia yang mempunyai tujuh
agensi utama yang terlibat secara langsung dengan penguatkuasaan perundangan laut
serta yang memantau segala perkembangan di perairan negara masih kurang berupaya
mengatasi pelbagai masalah yang terjadi. Namun demikian tidak dapat dinafikan
kewujudan Pusat Penyelarasan Penguatkuasaan Maritim telah berjaya mengurang
sedikit sebanyak jurang permasalahan yang wujud tetapi masih terdapat lagi ruang
kelemahan yang perlu diperbaiki tetapi tidak di dalam bidang kuasa pusat tersebut.
Dari segi senarai perundangan yang Malaysia punyai, adalah dikira cukup panjang dan
teratur. Tidak kurang 20 undang-undang negara yang berkaitan dengan perlindungan
keamanan dan kedamaian penggunaan perairan negara telah wujud. Malahan setiap
satunya mempunyai pengkhususannya yang tersendiri seperti Akta Perikanan 1984
yang bertujuan untuk menjamin sumber-sumber perikanan dilindungi dan digunakan
secara mapan selain menjamin kedamaian para penggunanya. Malahan di dalam setiap
Laporan Tahunan PPPM memberikan beberapa permasalahan yang berjaya dikesan
mengenai penyelarasan pelbagai agensi di bawah PPPM. Antaranya ialah:
terdapat pertindihan kawasan rondaan oleh agensi-agensi terbabit
masalah komunikasi dan koordinasi
prosedur dan kaedah penyaluran maklumat
ketiadaan aset yang bersesuaian untuk bertindak serta merta seperti memintas
kekurangan di dalam beberapa perundangan maritim negara yang lebih bersifat
tafsiran dan teknikal.
Walaupun perkara-perkara sedemikian telah diakui oleh PPPM sejak dari awal
penubuhannya tetapi permasalahan tersebut masih juga berlaku dan berterusan.
Malahan di dalam setiap kertas kerja yang di hasilkan oleh anggota dari PPPM sendiri,
mereka mengakui secara terbuka akan masalah tersebut. Persoalannya kini
mengapakan masalah sedemikian masih berlaku.
Semasa MIMA-PPPM menganjurkan Integrated Maritime Enforcement Training Course,
salah seorang moderator dari Kanada mengakui walaupun Malaysia telah pun
mempunyai pelbagai kemudahan dan agensi-agensi yang berdedikasi tinggi tetapi
masalah sebenarnya ialah kebanyakan kemudahan tersebut tidak ‘on-line’ dengan
pelbagai agensi penguatkuasa dan pengawasan maritim negara. Sebagai contohnya,
kemudahan di Sistem Pengawasan Laut (SWASLA), Lumut tidak dapat dimanfaatkan
sepenuhnya oleh Tentera Laut Diraja Malaysia, Polis Marin, Tentera Udara Diraja
Malaysia, Jabatan Kastam dan Eksais, Jabatan Perikanan dan Unit Udara Polis. Ini
disebabkan kemudahan di SWASLA hanya disalurkan di peringkat PPPM untuk
menyelaras dan memantau pergerakan kapal-kapal di Selat Melaka. Dengan kata lain,
maklumat di SWASLA terbatas kepada penggunaan di PPPM daripada diagihkan terus
ke lain-lain agensi secara ‘on-line’. Keadaan ini berbeza di Kanada walaupun
mempunyai kemudahan seperti di SWASLA tetapi segala maklumat yang terpapar di
23
monitor akan disalurkan secara ‘on-line’ ke agensi-agensi maritim utamanya.
Sepatutnya kordinasi di peringkat antara agensi dapat dipertingkatkan dengan
membenarkan perkongsian maklumat secara ‘on-line’ yang lebih kerap dari terus
mewujudkan pihak ketiga di antara agensi-agensi terbabit.
Dalam hal ini PPPM tiada sebarang peranan utama kerana peranan agensi-agensi di
bawah penyelarasan PPPM adalah lebih penting dari peranan PPPM itu sendiri. Secara
amnya adalah jelas PPPM terpaksa mewarisi segala permasalahan tersebut disebabkan
setiap agensi penguatkuasa maritim negara meletakkan keutamaan fungsi dan
keperluan jabatan sahaja dari memikirkan keperluan bersama cara mana yang terbaik
bagi mempertingkatkan kecekapan dan keberkesanan. Di dalam hal ini kajian secara
sektor diperlukan untuk menilai permasalahan di setiap sektor penguatkuasaan maritim
negara. Secara amnya terdapat empat sektor yang perlu dilihat:
Perikanan
Pencemaran marin
Kegiatan jenayah, dan
Kemasukan pendatang tanpa izin.
3.1
Perlindungan sumber marin
Sektor perikanan dilihat sebagai sumber makanan berprotein utama utama negara,
peluang pekerjaan, pendapatan dan juga pertukaran asing. (sila lihat kertas kerja
penulis bertajuk Industri Perikanan Negara: Krisis Pengurusan Penguatkuasaan Antara
Agensi)
3.2.
Pencemaran Marin
Suatu masa dahulu, isu alam sekitar tidak merupakan tajuk utama di dada akhbar,
malahan dianggap isu-isu pinggiran sahaja walaupun negara sudah pun mempunyai
Akta Kualiti Alam Sekitar 1974. Ini disebabkan kesedaran awam terdapat isu alam
persekitaran masih rendah Bagaimanapun dewasa ini kesedaran awam dan juga
peranan media massa mengutarakan masalah alam sekitar mulai mendapat perhatian
terutamanya setelah berlakunya beberapa siri kemalangan yang membabitkan kapal
tangki minyak di perairan negara.
Jabatan Alam Sekitar merupakan tonggak utama di dalam menguatkuasakan Akta
Kualiti Alam 1974. Namun demikian, jabatan ini tidak mempunyai sebarang aset di laut
dan terpaksa menurunkan kuasa akta tersebut kepada beberapa agensi utama maritim
negara (Jabatan Laut, Tentera Laut Diraja Malaysia, Polis Marin, Jabatan Kastam dan
Jabatan Perikanan) untuk dikuatkuasakan d bawah Seksyen 27 dan 29 dalam tahun
1993 dan 1994.
Jabatan ini juga mengeluarkan Prosedur dan Garis Panduan Untuk Kerja-Kerja
Penguatkuasaan Pencemaran Marin 1995 untuk dijadikan asas kepada agensi-agensi
pelaksana selain mengadakan beberapa siri kursus sebagai pendedahan kepada
agensi-agensi pelaksana tentang tindakan dan prosedur yang perlu diambil sekiranya
berlaku sebarang tumpahan minyak di perairan negara sama ada di Wilayah Perairan
Malaysia atau pun di Zon Ekonomi Ekslusif.
Namun disebabkan terdapatnya beberapa kelonggoran dalam akta tersebut
terutamanya merujuk kepada Zon Ekonomi Ekslusif, pihak Pejabat Peguam Negara
telah menasihatkan Jabatan Alam Sekitar agar ‘mendiamkan diri’ seketika dalam
24
menguatkuasakan Akta di Zon Ekonomi Ekslusif. Bagaimanapun pemantauan masih
terus dilakukan bagi mendapatkan kedudukan semasa membabitkan pembuangan dan
pencemaran marin di seluruh perairan negara.
Dalam menguatkuasakan pembuangan enap cemar di Wilayah Perairan Malaysia,
banyak masalah dihadapi oleh keseluruhan jentera penguatkuasa maritim negara. Aset
permukaan laut mengambil masa yang lama untuk tiba di tempat kejadian bagi
mendapatkan sampel. Pesawat udara pula terpaksa meninggalkan kapal yang disyaki
sebelum aset permukaan laut tiba. Di dalam proses tersebut kapal yang disyaki telah
pun mengubah haluan dan berada jauh dari tempat kejadian atau pun sudah berada di
perairan negara jiran. Apabila tiba di kawasan yang disyaki, kebanyakan bukti telah
berubah bentuk atau hilang akibat proses peruwapan udara. Ini akan menjejaskan
bahan bukti untuk tindakan mahkamah.
Selain itu juga pihak penguatkuasa maritim negara tidak mempunyai peralatan
mengesan tumpahan atau pembuangan enap cemar di waktu malam. Laluan Selat
Melaka yang sibuk merupakan tempat yang sesuai membuang enap cemar khasnya di
waktu malam kerana kebanyakan kapal yang melaluinya adalah menuju ke Singapura
dan dengan membuang sebahagian enap cemar di Selat Melaka sebelum tiba di
Pelabuhan Singapura akan menjimatkan kos pembersihan tangki balast kapal tersebut.
Kaedah yang paling cepat mengesan pencemaran marin ialah dengan menggunakan
pesawat udara. Bagaimanapun di dalam keadaan tertentu pesawat udara tidak dapat
ditugaskan. Disamping itu juga pengawasan secara berterusan di perairan negara juga
tidak dapat dilakukan kerana bilangan aset yang terbatas selain mempunyai tugasan
yang lain.
Kepentingan kerjasama dengan lain-lain agensi adalah penting dan ianya diakui sendiri
oleh Jabatan Alam Sekitar sendiri. Kerjasama yang erat telah diwujudkan dengan lain-
lain agensi bagi mengatasi masalah pencemaran marin dan setiap agensi telah
memainkan peranan masing-masing bagi membantu Jabatan Alam Sekitar. Kerjasama
ini menjangkau soal rondaan (udara dabn permukaan laut), mengumpul maklumat
pencemaran di laut, menahan dan mengambil contoh pencemaran kapal yang disyaki,
membantu penyiasatan dan mengawal kapal dari melarikan diri serta menguatkuasa
peruntukan kawalan import dan eksport bahan buangan berjadual.
3.3.
Kegiatan Jenayah
Bentuk kegiatan ini adalah luas dan perlu diberikan kepada dua kategori seperti:
rompakan di laut
penyeludupan
Rompakan di laut boleh meliputi juga kegiatan memeras ugut, lanun, menyamun atau
apa-apa kegiatan yang melibatkan kekerasan atau bersenjata yang boleh menyebabkan
kecederaan atau kematian seperti mana yang telah tertera di dalam Kod Penal Seksyen
390. Secara amnya, Pasukan Polis Marin merupakan agensi tunjang kepada
permasalahan ini dengan disokong oleh Tentera Laut Diraja Malaysia dan lain-lain
agensi. Kawasan yang kerap terjadinya kes rompakan di laut ialah sekitar perairan
Sabah-Filipina dan Selat Melaka.
25
Sekitar perairan Sabah-Filipina, kebanyakan kes adalah melibatkan orang-orang Filipina
sama ada dari Sabah (pendatang tanpa izin yang telah bermastautin di Sabah) atau pun
dari Filipina terutamanya dari bahagian selatan negara tersebut. Persekitaran perairan
Sabah yang mempunyai banyak pulau-pulau kecil berjumlah 197 dan berhampiran
dengan sempadan antarabangsa telah memberikan kelebihan kepada kegiatan
menyamun di laut. Keadaan ini amat berkait rapat dengan isu kemasukan pendatang
asing tanpa izin yang agak meruncing di Sabah. Banyak kegiatan haram seperti
romapakn di laut, penyeludupan, senjata api dan menagkap ikan secara haram berlegar
kepada kumpulan ini.
Kegiatan penyeludupan juga merupakan salah satu masalah utama yang perlu
ditanggani. Negara kehilangan cukai barangan yang dianggarkan bernilai ratusan juta.
Selain itu juga ianya bertujuan mencegah kemasukan barangan larangan seperti dadah
dan senjata api. Secara amnya kebanyakan kegiatan penyeludupan ini lebih berupa
barangan pengguna dan adanya permintaan di pasaran terbuka di Malaysia ini.
Antaranya ialah rokok, tekstil, minuman keras, elektronik, bahan-bahan lucah.
Selain itu juga terdapat penyeludupan keluar barangan kawalan seperti gula, beras,
susu manis, bahan bakar dan minyak masak ke negara-negara jiran yang mana harga
pasarannya adalah lebih tinggi dari Malaysia. Selian itu juga kegiatan penyeludupan
keluar benih kerang ke negara jiran juga berlaku terutamanya ke Thailand. Kegiatan ini
banyak berlaku di kawasan-kawasan yang berhampiran dengan sempadan
antarabangsa dan ianya berlaku sama ada secara kecil-kecilan atau secara pukal.
Penyeludupan dadah merupakan masalah utama yang sukar ditanggani kerana
kecekapan dan kemahiran yang tinggi di kalangan para penyeludup dadah.
Kebiasaannya kawasan operasi mendaratkan bahan ini dilakukan di sekitar
perkampungan nelayan atau pesisir pantai yang tersembunyi dari orang ramai.
Walaupun adanya pendapat yang menyatakan segelintir nelayan menjadi orang
perantaraan menyeludup dadah ke Malaysia, namun sehingga kini tiadanya sebarang
bukti yang sahih untuk mendakwa atau menahan mereka yang disyaki ini. Terdapat juga
beberapa kes, penangkapan ke atas nelayan yang memiliki dadah khasnya jenis syabu
tetapi kebanyakannya melibatkan para nelayan asing khasnya dari Filipina. Berdasarkan
rekod Pasukan Polis Marin tahun 1988, sejumlah 135.25 gram syabu telah dirampas
dan 55 kes tangkapan telah dibuat.
3.4.
Kemasukan Pendatang Tanpa Izin
Kehadiran pendatang tanpa izin lebih merupakan masalah keselamatan sosial kerana
kebanjiran mereka ini adalah tidak dikawal. Kebanjiran mereka ini adalah disebabkan
oleh kepesatan ekonomi negara yang telah menwarkan peluang-peluang pekerjaan
yang rakyat tempatan sendiri keberatan untuk menceburinya. Disebabkan kedudukan
geografi dan persekitaran pantai negara, peluang untuk para pendatang tanpa izin
menyelinap adalah mudah.
Isu pendatang tanpa izin ini adalah terletak di bawah Jabatan Imigresen tetapi pihak
Polis Marin khasnya telah memainkan peranan yang utama terutamanya semasa Ops
Nyah yang telah dilancarkan dalam tahun 1998. Namun begitu jika dilihat disebaliknya
pihak penguatkuasa maritim negara akan menghadapi masalah jika tindakan mereka itu
dicabar di mahkamah terutamanya merujuk kepada Akta Imigresen 1959.
26
Selagi perkara ini tidak diketahui oleh umum, khasnya pendatang tanpa izin yang telah
ditahan ketika berada di dalam perairan negara tetapi belum menjejakkan kaki mereka
di pantai, kita masih boleh selamat lagi. Jika tidak sia-sia sahaja usaha yang telah
digembeling oleh agensi-agensi penguatkuasa maritim negara serta juga anggota
tentera darat di sekitar pantai negara.
27
BAB 4
Inventori dan Kadar Penggunaannya
Aset maritim negara untuk menjalankan pelbagai tugas sehingga kini berjumlah 552
buah berdasarkan data Pusat Penyelarasan Penguatkuasaan Maritim di Lumut.
Manakala untuk aset udara pula berjumlah 53 buah yang melibatkan pelbagai kategori
sama ada kapal terbang dan juga helikopter. Hampir kesemua aset tersebut digunakan
sama ada untuk tujuan asas sesebuah agensi atau pun juga untuk menjalankan tugasan
yang telah dipertanggungjawabkan melalui beberapa akta. Terdapat tiga agensi yang
mempunyai aset udara sama kapal terbang atau helikopter bagi tujuan rondaan udara
serta membantu rondaan di permukaan laut.
Walaupun aset milik Pasukan Polis Marin adalah banyak dari segi bilangan berbanding
dengan Tentera Laut Diraja Malaysia dan juga Jabatan Perikanan, namun
kebanyakannya adalah bersaiz antara 10-20 meter panjangnya dan sesuai untuk
rondaan di pesisiran pantai sahaja. Manakala Tentera Laut Diraja Malaysia memiliki
lebih banyak aset yang sesuai untuk rondaan luar pesisir pantai dan tempoh masa
rondaan yang lebih lama. Manakala dari segi jumlah berat keseluruhan, kadar nilai
pertambahan aset dan peruntukan perbelanjaan, adalah didapati Tentera Laut Diraja
Malaysia adalah yang terbanyak sekali diikuti oleh Pasukan Polis Marin dan Jabatan
Kastam dan Eksais Diraja serta Jabatan Perikanan.
Walaupun Tentera Laut Diraja Malaysia dengan jumlah asetnya sebanyak 57 buah atau
10.32% keseluruhan aset milik kerajaan Malaysia tetapi nilai aset tersebut adalah lebih
mahal berdasarkan peralatan dan persenjataan yang terdapat di dalam aset tersebut.
Selain dari menjalankan peranannya untuk mempertahankan kedaulatan perairan
negara, kebanyakan kapal milik Tentera Laut Diraja Malaysia juga membuat rondaan
berkaitan penguatkuasaan perundangan maritim negara yang berkaitan dengan
perikanan, pencemaran, mencari dan menyelamat, keselamatan pelayaran dan juga
mencegah kegiatan jenayah di laut.
Manakala Pasukan Polis Marin dengan 219 buah aset atau 39.6% jumlah aset milik
kerajaan Malaysia serta disokong oleh 24 buah kapal terbang dan helikopter
menjalankan tugas-tugas kepolisian serta mendaulatkan perundangan negara. Secara
asasnya peranan Pasukan Polis Marin adalah meluas sekali. Agensi ini merupakan
agensi tunjang untuk memguatkuasakan pelbagai akta dan perundangan negara sama
ada secara langsung berkaitan dengan hal ehwal maritim negara atau tidak langsung.
Manakala Jabatan Perikanan terutamanya Cawangan Perlindungan Sumber
mengendalikan sebanyak 102 buah aset berupa pelbagai kategori saiz kapal peronda
atau 18.47% jumlah aset milik kerajaan Malaysia. Aset-aset ini digunakan bagi
memantau, mengawal dan rondaan aktiviti perikanan serta menilai jumlah stok sumber
marin selain menjalankan kerja-kerja penyelidikan.
Jabatan Laut Semenanjung dan Sabah-Sarawak pula dianggarkan memiliki aset tidak
kurang 84 buah dan kebanyakannya hanya sesuai untuk pengawasan keselamatan
pelayaran, bot tunda
28
Jabatan Kastam dan Eksais Diraja pula memiliki 90 buah dan kebanyakannya berupa
bot laju bertujuan membenteras kegiatan penyeludupan. Selain itu juga jabatan ini
memiliki 13 buah aset yang bersaiz 21 meter ke atas.
Namun demikian, kebanyakan aset yang dimiliki oleh agensi-agensi penguatkuasa
maritim negara telah menjangkau umur melebihi 10 tahun ke atas dengan jumlah
penyelenggaraan oleh kerajaan pusat tidak kurang 200 juta setahun. Ini belum lagi
termasuk jumlah pelaburan berupa pembelian aset-aset tersebut yang pelbagai kategori
dan saiz.
4.1.
Aset Tentera Laut Diraja Malaysia
Untuk memudahkan pemahanan dan kajian ini, kapal milik Tentera Laut Diraja
Malaysia akan diberikan siri pengkelasan jenis dan keupayaannya. Carta di
bawah akan menunjukkan jenis pengkelasan.
Carta 4.1:
Jenis Dan Peratusan Kapal Tentera Laut Diraja Malaysia
Kebanyakan kapal ronda yang merupakan tunjang kepada platform untuk
membuat rondaan dan menguatkuasakan perundangan negara telah mencecah
umur lebih dari 20 tahun. Kebanyakan kapal-kapal tersebut dipesan ketika
negara menghadapi ancaman kebanjiran pelarian Vietnam dan juga ekoran
kejatuhan Saigon ke tangan komunis Vietnam. Kategori kapal yang lain
walaupun besar dan mempunyai keupayaan senjata yang lebih baik, namun
bukanlah platform yang sesuai digunakan untuk rondaan dan penguatkuasaan
perundangan negara seperti menguatkuasakan Akta Perikanan yang
memerlukan banyak pergerakan terutama semasa mengejar kapal-kapal nelayan
Friget
7%
Korvet
11%
OPV
4%
Kapal ronda
45%
Kapal ronda (peluru
berpandu)
15%
Pemusnah Periuk
7%
Logistik
7%
Hidrografi
4%
29
asing. Oleh jelas kapal ronda yang dilengkapi dengan meriam mewaliki hampir
separuh dari aset milik Tentera Laut Diraja Malaysia.
Manakala kapal-kapal yang lebih besar dan dilengkapi dengan sistem
persenjataan yang canggih adalah lebih sesuai untuk digunakan pertahanan
strategik dan sebagai unsur ketenteraan dari unsur penguatkuasaan
perundangan awam.
Rancangan kerajaan Malaysia untuk membina 6 buah OPV (kapal ronda pesisir
pantai) merupakan sebahagian dari rancangan jangka panjang bagi
menggantikan kapal-kapal ronda yang telah mencapai tahap maksimum
penggunaannya selain mempunyai peralatan dan kemudahan yang jauh lebih
baik dari apa yang ada sekarang ini. Pihak Tentera Laut Diraja Malaysia juga
telah memesan 6 buah helikopter Super Lynk yang dilengkapi dengan senjata
api dan sensor yang berupaya mengesan dan mengawasi sebarang pergerakan
di permukaan laut.
4.1.
Pasukan Polis Marin
Sejumlah 44% kapal ronda milik Pasukan Polis Marin adalah bersaiz 10 meter
(PA, PX dan PZ) ke atas yang sesuai digunakan dipesisiran pantai. Manakala
selebihnya adalah bot-bot laju yang bertujuan melakukan rondaan dan tinjauan
berjaraj dekat. Bagaimanapun bilangan ini tidak meliputi bot atau kapal yang
digunakan untuk tujuan perisikan atau penyamaran. Carta di bawah
menunjukkan peratusan perbandingan kelas kapal-kapal ronda milik Pasukan
Polis Marin.
30
Carta 4.2:
Jenis dan Peratusan Kapal Pasukan Polis Marin
Kelas PZ dilengkapi dengan meriam Bofor 40mm manakala kelas PX hanya
dilengkapi dengan merima Oerlikon 20mm. Selebihnya hanya dilengkapi dengan
senjata ringan berupa mesingan 7.62mm bagi membenteras kegiatan jenayah
selain memberikan kuasa tembakan yang bersesuaian dengan tujuan
menguatkuasa perundangan negara. Pasukan Polis Marin juga bercadangkan
menambahkan bilangan bot peronda laju mereka berdasarkan perkembangan
dan kemajuan teknologi semasa.
Manakala peratusan lokasi penempatan sesebuah kapal adalah tertera di carta
4.3 di bawah ini.
Carta 4.3:
Bilangan Penempatan dan Jenis Kapal
PC
16%
PT
1%
Lain-Lain
37%
PA
22%
PX
15%
PZ
7%
PL
2%
0
2 0
4 0
6 0
8 0
Z o n U ta ra
Z o n S e la ta n
Z o n T e n g g a ra
Z o n S a ra w a k
Z o n S a b a h
P Z
P X
P A
P C
P T
P L
L a in -L a in
31
Secara asasnya didapati peratusan penempatan kapal-kapal Pasukan Polis
Marin di sesuatu kawasan adalah seimbang dengan keperluan disatu-satu
tempat. Bantuan atau sokongan dari lain-lain zon akan dihantar jika terdapat
keperluan yang mendesak dan di luar kemampuan sesuatu zon tersebut.
4.2.
Jabatan Perikanan
Carta 4.4:
Jenis dan Peratusan Kapal Ronda Jabatan Perikanan
Berdasarkan carta pai di atas ternyata Jabatan Perikanan terutamanya
Cawangan Perlindungan Sumber memiliki sejumlah besar kapal ronda siri PL
yang hanya sesuai untuk rondaan sekitar 8 batu nautika dari pantai. Ini
bermakna hanya zon A dan sebahagian zon B sahaja siri PL ini menjalankan
rondaan. Manakala siri PA menjangkau sehingga jarak 15 batu nautika dari
pantai dan meliputi sebahagian kecil zon C. Ini bermakna siri P100 , P200 dan
P300 akan meronda jarak antara 13 batu nautika sehingga ke EEZ. Namun yang
jelas jumlah kapal ronda untuk siri tersebut hanya 14% dari jumlah keseluruhan
aset agensi ini.
Kapal-kapal ronda milik Jabatan Perikanan tidak dilengkapi dengan persenjataan
yang canggih memadai dengan membawa senjata ringan bagi mempertahankan
diri jika diancam oleh para nelayan terutamanya nelayan asing yang lebih
agresif.
P300
6%
P200
4%
P100
4%
PA
19%
PL
67%
32
Carta 4.5:
Bilangan Penempatan dan Jenis Kapal
Berdasarkan carta 4.5 di atas jelas keutamaan diberikan kepada GEWILA 1
(Utara Selat Melaka), GEWILA 3 (Selatan Selat Melaka) dan GEWILA 7 (Tengah
Selat Melaka). Taburan kedudukan lebih berpihak di Selat Melaka berbanding
dengan pantai timur semenanjung (GEWILA 4) walaupun perbezaannya agak
sedikit berbanding dengan GEWILA 1. GEWILA 7 mempunyai hampir separuh
kekuatan asetnya yang bersaiz besar dan mampu menjalankan rondaan
sehingga EEZ diikuti dengan GEWILA 4. Manakala GEWILA 8 (Labuan),
GEWILA 9 (Kuantan) dan GEWILA 6 (Kota Kinabalu) mempunyai jumlah aset
rondaan yang sedikit berbanding dengan lain-lain GEWILA. Jumlah anggota
Cawangan Perlindungan Sumber, Jabatan Perikanan kira-kira 495 orang.
Siri P 200
Siri P 300
4.3.
Jabatan Kastam dan Eksais Diraja
Jabatan ini memberikan lima kategori kapal mereka iaitu Bahtera, Pembanteras,
Peronda, Penumpas dan Pemintas. Kategori ini dibuat berdasarkan kepada saiz
kapal-kapal tersebut. Kategori Bahtera ialah bersaiz 32 meter panjang dan
beratnya sekitar 143 tan manakala Pembanteras ialah 28 meter dan berat ialah
58 tan. Manakala lain-lain kategori ialah siri bot-bot laju yang juga dilengkapi
dengan senjata ringan.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
GEW ILA 1
GEW ILA 2
GEW ILA 3
GEW ILA 4
GEW ILA 5
GEW ILA 6
GEW ILA 7
GEW ILA 8
GEW ILA 9
P300
P200
P100
PA
PL
33
Carta 4.6:
Kelas dan Peratusan Kapal Ronda Jabatan Kastam dan Eksais Diraja
Berdasarkan carta pai di atas jelas kelihatan hampir 75% jumlah aset agensi ini
adalah bersaiz kecil iaitu bot laju. Manakala Bahtera hanya mewakili 7% sahaja
dari jumlah keseluruhan Jabatan Kastam dan Eksais Diraja. Bilangan aset yang
ditempatkan di sesebuah stesen atau negeri adalah berbeza-beza berdasarkan
keadaan dan keperluan disesuatu tempat. Disebabkan agensi ini juga
menjalankan rondaan risikan, maka jumlah aset yang digunakan tidak
diperincikan di dalam carta 4.6 dan 4.7.
Johor mendahului lain-lain negeri berdasarkan jumlah aset yang telah
ditempatkan oleh Jabatan Kastam dan Eksais Diraja dan mempunyai dua buah
Bahtera dari tujuh buah yang sedia ada di dalam inventori jabatan ini.
Penempatan sesebuah aset adalah bergantung kepada keadaan dan keperluan
di sesebuah stesen atau negeri terbabit. Johor mempunyai empat stesen iaitu di
Johor Bahru, Batu Pahat, Muar dan Mersing iaitu yang kedua terbanyak selepas
Sarawak dengan lima stesen (Kuching, Sibu, Sarikei, Lawas dan Limbang).
Bagaimanapun kebanyakan aset di Sarawak adalah berupa bot-bot laju
berbanding dengan Selangor yang mempunyai hampir semua kategori kapal
kecuali Pembanteras sedangkan Selangor mempunyai satu stesen sahaja iaitu
di Pelabuhan Klang.
Bahtera
7%
Pembanteras
3%
Peronda
16%
Penumpas
39%
Pemintas
35%
34
Carta 4.7:
Bilangan Penempatan dan Jenis Kapal
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Perlis
Kedah
Pulau Pinang
Perak
Selangor
Negeri Sembilan
Melaka
Johor
Pahang
Terengganu
Kelantan
Sarawak
Sabah
Labuan
Bahtera
Pembanteras
Peronda
Penumpas
Pemintas
35
BAB 5
Kadar Penggunaan Aset
Agak sukar menilai kadar penggunaan aset secara optimum kerana terdapat agensi-
agensi yang terlibat menjalankan lebih dari satu tugas sewaktu menjalankan rondaan.
Tambahan pula jika diambil dari data-data penggunaan aset antara tahun 1995-1998
akan terdapat perubahan yang ketara disebabkan oleh kemerosotan ekonomi negara
dalam tahun 1998 menyebabkan kebanyakan agensi telah mengurangkan masa
rondaan mereka. Oleh itu perubahan kepada kadar penggunaan aset tersebut adalah di
luar kawalan mereka dan bukannya atas keupayaan menggunakan aset secara
optimum.
Carta 5.1:
Kadar Penggunaan Aset Permukaan Laut 1995-1999
Bilangan Hari dan Jam Operasi/Rondaan
Berdasarkan data yang tertera di atas jelas memperlihatkan terdapat kadar pergerakan
yang drastik dikalangan agensi penguatkuasa terbabit yang membabitkan kadar
penggunaan aset berdasarkan bilangan hari dan jam beroperasi. Tiga agensi utama di
dalam menjalankan operasi penguatkuasaan ialah Jabatan Perikanan, Pasukan Polis
Marin dan Tentera Laut Diraja Malaysia telah memperlihatkan kadar penggunaa aset
sehingga di tahap melampaui keupayaan. Berdasarkan keadaan semasa hanya 60%
daripada jumlah aset yang dimiliki oleh sesebuah agensi yang dapat digunakan untuk
tujuan rondaan. Namun demikian dari jumlah tersebut 30% lagi terpaksa ‘direhatkan’
untuk tujuan-tujuan senggaraan, pembaikpulihan, pentadbiran di pelabuhan atau jeti,
keperluan logistik dan rehat-rekreasi di kalangan anak kapal.
Manakala Jabatan Kastam dan Eksais Diraja dan Jabatan Laut merupakan dua agensi
yang kadar penggunaan asetnya yang agak rendah. Sedangkan peratusan aset yang
dimiliki oleh Jabatan Kastam dan Eksais Diraja adalah hampir sama dengan Jabatan
Perikanan iaitu sekitar 16-18% sahaja. Begitu juga dengan Jabatan Laut yang
mempunyai jumlah pertusan aset sekitar 15%. Sehubungan dengan itu hampir 31%
jumlah aset agensi terbabit digunakan pada kadar yang rendah berbanding dengan
keseluruhan jumlah aset kesemua agensi penguatkuasa maritim negara. Ini belum lagi
0
5000
10000
15000
20 000
1 995
1 996
1 997
1 998
1 999
Jab. K a s tam
Jab. P e rik a nan
P o lis M a rin
T L D M
36
membabitkan 40% jumlah aset yang tidak dapat digunakan oleh tiga agensi tunjang
yang lain. Walaupun terdapat perubahan yang ketara kadar penggunaan aset oleh
Jabatan Kastam dan Eksais Diraja dalam tahun 1998. Namun ianya tidak konsisten
berbanding dengan tahun-tahun sebelumnya. Perlu diingatkan tahun 1998 merupakan
berlakunya kemelesetan ekonomi di Asia Timur yang juga melibatkan negara-negara
jiran termasuklah Malaysia. Atas sebab-sebab keselamatan negara selain mengelakkan
kebanjiran pendatang asing tanpa asing melalui Ops Nyah, sejumlah peruntukan
kecemasan yang besar telah digunakan untuk mengawal perairan negara dari sebarang
unsur ancaman keselamatan negara. Dalam pada itu juga perbelanjaan kerajaan telah
dipotong sebanyak 30%.
Oleh itu data tahun 1998 agak menarik sekali kerana kadar penggunaan aset di
kalangan agensi penguatkuasa utama negara telah digerakkan pada kadar melampaui
kadar keupayaan biasa walaupun menghadapi masalah kewangan. Berdasarkan
perkiraan oleh Laporan Tahunan PPPM 1998, dinyatakan aset-aset agensi telah
digunakan lebih berkali ganda dari tahap maksima sehingga mencapai 150%.
Penggunaa aset ditahap melampaui had maksima akan memberikan kesan negatif di
jangka panjang kerana kos dan jangkawaktu penyelegaraan akan meningkat dengan
begitu cepat. Oleh itu kadar aset yang tidak dapat digunakan oleh sebab bilangan dan
kos penyelenggaraan yang banyak akan menyebabkan kebanyakan aset tersebut
tersadai di dermaga untuk dibaik pulih. Dalam masa yang sama juga adalah tidak
ekonomik untuk membaikpulih hanya sebahagian peralatan yang perlu diperbaiki atau
diganti dengan yang lain kerana kadar kecekapan lain-lain peralatan masih rendah.
Terdapat kes-kes di mana kapal agensi-agensi tertentu terpaksa digunakan walaupun
tidak mempunyai kelengkapan asas seperti sistem radar tidak berfungsi, bacaan GPS
tidak tepat ataupun masalah perhubungan radio. Walaupun bagaimanapun aset
terpaksa digunakan juga kerana kehadiran mereka ini menjadi elemen pencegahan
kepada kegiatan haram di laut.
Dalam keadaan tertentu agak sukar menentukan bilangan jam-hari yang digunakan oleh
sesebuah agensi untuk melakasanakan tugasan utama agensi terbabit. Kebiasaannya
aset-aset tersebut juga digunakan untuk menjalankan tugasan sampingan atau telah
dimandatkan. Sebagai contohnya, Pasukan Polis Marin menjalankan rondaan dan
pengawasan secara berterusan di perairan negara tetapi dalam kes-kes tertentu mereka
juga terpaksa memperuntukkan jam-hari untuk melaksanakan penguatkuasaan
berkaitan dengan pencemaran ataupun perikanan. terdapat juga di dalam beberapa
kejadian aset-aset Pasukan Polis Marin terpaksa digunakan sepenuhnya untuk
menahan dan mengawal kapal yang disyaki mencemarkan perairan negara selama
beberapa hari. “Kehilangan” sebuah aset akan mengganggu jadual dan kawasan
rondaan lain-lain aset milik Pasukan Polis Marin kerana setiap aset telah digunakan
melampaui tahap kebiasaannya.
5.1.
Penggunaan Aset Alternatif
Terdapat bukti yang jelas penggunaan sejumlah aset alternatif yang telah memberikan
sokongan kepada aset di permukaan telah banyak membantu melaksanakan tugasan
dengan lebih berkesan. Disamping itu juga kemunculan teknologi baru terutamanya
berkaitan dengan peralatan pengawasan elektronik dan risikan banyak membantu aset
di permukaan.
37
Aset alternatif ini meliputi penggunaan pesawat udara (helikopter dan kapal terbang)
dan juga sistem pengawasan laut yang mengggunakan radar (SWASLA). Di dalam
banyak perkara ianya merupakan ramuan yang terbaik apabila digunakan secara
bersama dengan aset di permukaan. Walaupun penggunaan aset alternatif ini
berkonsepkan memantau, mencari dan mengesan tetapi sokongannya telah
memudahkan pergerakan aset di permukaan selain menjimatkan masa rondaan. Carta
di bawah menunjukkan kadar penggunaa aset alternatif antara tahun 1995-1998.
Carta 5.2:
Bilangan Jam/Hari Rondaan Pesawat Udara 1995-1998
Penggunaan sistem pengawasan laut (SWASLA) yang berpusat di PPPM, Lumut
mempunyai dua matlamat:
i Keselamatan pelayaran: mengawasi pergerakan dan laluan perkapalan di perairan
negara dari sebarang unsur kemalangan dan bencana,
ii Keselamatan perairan negara: mengawasi sebarang unsur di perairan yang negara
yang boleh mengancam keselamatan negara seperti penyeludupan, kemasukan
pendatang asing tanpa izin, kegiatan lanun dan juga pencerobohan di kawasan-
kawasan strategik atau sensitif.
Sehubungan dengan itu kerajaan Malaysia telah bersetuju membentuk Pasukan SSS
(Sea Surveillance System) untuk merancang dan membina stesen radar di beberapa
tempat di sepanjang pantai negara. Sebanyak tiga fasa telah diperuntukkan untuk
membina stesen radar ini iaitu:
Fasa 1 - Selat Melaka
Fasa 2 - Pantai Timur Semenanjung Malaysia
Fasa 3 - Sepanjang Pantai Sabah dan Sarawak.
Sehingga kini hanya Fasa 1 yang telah siap dibina dan sedang beroperasi walaupun
tempoh pentauliahan sistem ini terlewat beberapa bulan dari jadual asalnya iaitu
Februari 1997 kerana masalah teknikal dan penyesuaian perisian sistem komputernya.
Sebanyak sembilan tapak stesen radar telah dibina iaitu:
0
500
1000
1500
2000
1 995
1 996
1 997
1 998
1 999
U U P
T U D M
38
i Tanjung Kemarong, Langkawi
ii Pulau Angsa, Selangor
iii One Fathom Bank, Selangor
iv Bukit Jugra, Selangor
v Cape Rachado, Melaka
vi Pulau Undan, Melaka
vii Bukit Segenting, Johor
viii Tanjung Piai, Johor, dan
ix Bukit Penggerang, Johor
Segala maklumat akan disalurkan ke Pusat Kawalan Utama di PPPM, Lumut (MCC
Lumut). Ianya merupakan nadi utama untuk keseluruhan sistem radar pantai ini yang
akan dapat membentuk gambaran sebenar keseluruhan kawasan perairan yang diliputi
oleh stesen radar tersebut. Dari sini segala perancangan akan diselaras oleh MCC
Lumut untuk sebaran tindakan susulan sekiranya perlu.
Penggunaan SWASLA ini telah membantu mempertingkatkan kadar pengawasan dan
pemantauan perairan negara khasnya di Selat Melaka. Oleh itu sejumlah aset
permukaan yang lain akan dapat ditugaskan ke kawasan yang belum lagi diliputi oleh
SWASLA ini. SWASLA berjaya membantu dan menjimatkan masa-kos kepada agensi-
agensi penguatkuasa maritim yang lain dengan menjadikannya lebih ekonomik dari segi
kadar penggunaan aset selain mengenal pasti sasaran dengan lebih mudah dan tepat
iaitu memantau dan mengesan. Ops Nyah yang dilancarkan pada tahun 1997-98 telah
menunjukkan kelebihan SWASLA dengan mengenalpasti sasaran yang disyaki
membawa pendatang tanpa izin sepanjang masa sebaik sahaj berlepas dari pantai
Sumatera.
Selain itu juga sistem ini juga telah membolehkan segala pergerakan kapal di Selat
Melaka dapat diawasi dengan lebih teliti bagi mengelakkan sebarang kemalangan.
Berikut data bilangan kapal yang berjaya dikesan oleh One Fathom Bank di Selat
Melaka antara tahun 1995-1999:
1995
1996
1997
1998
1999
30,251
31,672
28,925
33,933
43,926
*
*
kapal yang melapor kepada SWASLA (Stesen Klang)
Penggunaan sistem SWASLA jelas menunjukkan bilangan sebenar kapal yang melalui
Selat Melaka walaupun terbatas kepada kapal yang melapor kepada stesen radar.
Manakala kapal-kapal kecil seperti bot nelayan atau tidak mempunyai kemudahan radio,
maka perhubungan tidak dapat dibuat walaupun kedudukan mereka dapat dikesan oleh
stesen-stesen radar SWASLA (tiada data dikeluarkan kerana ketepatan bilangan
sebenar adalah diragui).
Manakala penggunaan pesawat udara sama ada milik Tentera Udara Diraja Malaysia
ataupun Unit Udara Polis telah banyak membantu mengawasi dan mengenalpasti
sasaran dari udara dengan lebih cepat dan efisyen. Konsep “maritime patrol aircraft”
(MPA) oleh dua agensi ini adalah berbeza sedikit berbanding dengan istilah MPA yang
biasanya digunakan oleh sebab keupayaan dan peralatan yang terdapat di dalam
pesawat agensi-agensi terbabit adalah terbatas. Secara umumnya pesawat Beachcraft
39
B 200T dan C-130 mempunyai peralatan asas untuk mengesan sasaran di permukaan
sahaja dan bukannya untuk mencari dan memusnahkan sasaran di bawah permukaan
air. Pesawat B200T lebih menjurus kepada pengumpulan maklumat perisikan secara
taktikal terutamanya apa-apa aktiviti yang mengancam keselamatan atau kepentingan
negara. Manakala pesawat milik Unit Udara Polis lebih menjurus kepada aspek
kepolisian sahaja iaitu meronda dan mengenal pasti sasaran terutamanya di sekitar
Wilayah Perairan Malaysia disebabkan keupayaan pesawat tersebut yang terhad.
Penggunaan pesawat ini juga merupakan salah satu aspek sokongan kepada agensi-
agensi yang mempunyai aset permukaan untuk mendaulatkan perundangan negara
selain mencegah sebarang unsur yang mengancam keselamatan negara. Ianya juga
pelengkap kepada sistem SWASLA untuk mengenal pasti dan mengesahkan sasaran
yang telah dikesan. Berdasarkan data di PPPM, penggunaan pesawat udara dapat
mengesan sasaran dengan lebih banyak dan cepat berbanding dengan penggunaan
aset permukaan yang perlahan dan lambat untuk digerakkan ke sasaran. Sebagai
contohnya di dalam menguatkuasakan Akta Perikanan 1984, pihak Tentera Udara Diraja
Malaysia dalam tahun 1998 telah mengesan 571 kapal penangkap ikan asing yang
beroperasi di perairan Malaysia iaitu sekitar 51% jumlah keseluruhan kes pencerobohan
nelayan asing yang dilaporkan oleh lain-lain agensi iaitu 1173 kes. Jumlah penglihatan
tersebut masih lagi dikira rendah berbanding dengan apa yang sebenarnya dikesan oleh
Tentera Udara Diraja Malaysia kerana kegagalan krew pesawat membuat ‘report
mission’. Pengesanan menggunakan sistem radar SWASLA masih memerlukan
sokongan pengawasan dari udara untuk mengesahkan jenis sasaran jika tidak ianya
akan hanya kelihatan suatu ‘blip’ di kaca monitor radar sahaja.
Namun begitu, secara asasnya pesawat-pesawat tersebut tidak dapat beroperasi secara
optima di malam hari disebabkan oleh keupayaan dan peralatan. Inilah masalah utama
yang sedang dihadapi oleh agensi-agensi tersebut untuk membuat rondaan sepanjang
masa sama ada siang atau malam. Selain itu juga Skuadron Maritim tidak mempunyai
Maritime Surveillance Doctrine sebagai asas konsep pengawasan udara dan doktrin
yang ada kini lebih mirip kepada konsep ketenteraan sepenuhnya iaitu untuk pesawat
pengempur. Jumlah pesawat yang bersaiz kecil seperti pesawat B-200 T tidak mampu
untuk menjalankan rondaan berjarak jauh dan lama. Selain itu juga pesawat ini telah
mencapai tahap maksimum dari segi muatannya dan sebarang penambahan muatan
sama ada orang atau peralatan akan memendekkan jarak penerbangannya. Manakala
pesawat C-130 walaupun lebih besar dan selesa untuk penerbangan jarak jauh dan
lama tetapi pesawat ini tidak mempunyai peralatan khusus untuk menjalankan rondaan
40
maritim secara lebih berkesan kerana tidak direkabentuk untuk rondaan maritim. Selain
itu juga kos operasi menggunakan pesawat C-130 adalah lebih tinggi berbanding
dengan B-200T. Sehubungan dengan itu sebarang penambahan tugas di luar jadual
pihak Tentera Udara Diraja Malaysia akan melibatkan kos tambahan dan di luar
peruntukan kewangan yang sedia ada.
Manakala pesawat milik Unit Udara Polis mempunyai kawasan rondaan membabitkan
dua ‘alam’; darat dan laut. Berdasarkan keluasan geografi Malaysia, darat dan laut
(Wilayah Perairan Malaysia sahaja), 160,970,36 kilometer persegi, maka penggunaan
bilangan pesawat yang sedia ada iaitu 10 buah termasuk helikopter kelihatan adalah
tidak munasabah. Perlu diingatkan tidak kesemua pesawat dapat digunakan dalam satu-
satu masa. Hanya sebahagian sahaja yang boleh beroperasi kerana masalah
penyelenggaraan selain pemeriksaan biasa ke atas pesawat tersebut. Manakala
penggunaan helikopter lebih menjurus kepada rondaan di kawasan bandar untuk
mencegah kegiatan jenayah, pembakaran terbuka selain kawalan trafik dari udara.
Secara teorinya jumlah keluasan perairan negara meliputi EEZ yang perlu dironda oleh
pesawat udara 1:119,000 kilometer persegi. Oleh itu dengan bilangan pesawat yang
sedia ada dan keluasan kawasan yang hendak dironda adalah sukar untuk mencapai
tahap effektif sepenuhnya.
5.2
Kerjasama Pusat Penyelarasan Penguatkuasaan Maritim
Sehingga kini PPPM merupakan agensi utama untuk menyelaras perkara-perkara
seperti berikut:
• mengawasi segala pergerakan kapal/bot dan pesawat udara
• menyelia operasi bersama atau antara negara jiran
• menyelaras aktiviti rondaan udara
• menyelaras tangkapan ke atas kesalahan perundangan maritim
• menyelaras komunikasi antara agensi-agensi kerajaan dan kapal di laut
• membantu menyelaras segala keperluan operasi mencari dan menyelamat
• merancang, menyelaras dan memantau operasi-operasi khas
• mengumpul data mengenai kemalangan, aktiviti serta menganalisa
• membuat cadangan mengenai kaedah operasi bersama
• mengemaskinikan ‘standard operational procedures’
• mengadakan dialog dengan para pengguna seperti nelayan, dan
• menjalankan latihan, kursus kepada agensi-agensi penguatkuasa maritim
negara.
Bagaimanapun segala penyelarasan oleh PPPM ke atas agensi-agensi penguatkuasa
maritim negara melalui bentuk jawatankuasa iaitu Jawatankuasa Bertindak Operasi
Maritim (JBOM) yang kebiasaannya bermesyuarat setiap bulan bagi membincangkan
perkara-perkara yang berbangkit selain merancang tindakan bersama. Bagaimanapun
kerjasama yang wujud ini adalah bersifat ‘loose arangement’ kerana PPPM tiada
mempunyai apa-apa kuasa untuk meletakkan arahan kepada agensi-agensi tertentu
untuk bertindak. Kebiasaannya setiap agensi penguatkuasa akan menghantar wakil
mereka untuk menghadiri JBOM ini dan wakil ini akan memaklumkan segala keperluan
dan keputusan mesyuarat tersebut kepada agensi masing-masing. Oleh itu terpulang
kepada agensi terbabit untuk membuat tindakan selanjutnya atau menyerahkannya
41
semula kepada PPPM. Proses untuk membuat keputusan membabitkan pelbagai agensi
di Malaysia berkaitan dengan bidang penguatkuasaan perundangan maritim menjalani
proses yang berlapis-lapis dan panjang. Di akhir sekali PPPM yang ditugaskan untuk
merangka segala aktiviti tetapi terpulang pula kepada pelaksana untuk menjalankannya
pula. Manakala PPPM pula akan mengeluarkan Laporan Tahunan yang mencatatkan
segala aktiviti dan maklumat perangkaan. Laporan Tahunan PPPM ini dikira sebagai
rujukan rasmi mengenai segala maklumat aktiviti dan perkembangan kesemua agensi
penguatkuasa maritim negara. Carta 5.3 di bawah menunjukkan aliran struktur
penyelarasan PPPM dan agensi-agensi penguatkuasa maritim negara.
Penglibatan agensi-agensi penguatkuasa maritim dengan PPPM adalah terbatas
berdasarkan keperluan agensi terbabit meletakkan mandat utama agensi terlebih dahulu
dari lain-lain tugasan. Selain itu juga agensi-agensi terbabit mempunyai perancangan
tugasannya sendiri dan memerlukan ‘kebebasan’ dari PPPM.
Secara asasnya hubungan antara PPPM dengan agensi-agensi pelaksana
penguatkuasaan maritim negara adalah memuaskan dan kesediaan mereka untuk
duduk dan berbincang mengenai keperluan semasa. Namun demikian penglibatan
mereka ini adalah disebabkan PPPM terletak di bawah pengurusan Bahagian
Keselamatan Negara di Jabatan Perdana Menteri. Bahagian Keselamatan Negara
merupakan agensi utama membuat segala dasar yang membabitkan kepentingan
keselamatan negara dan membabitkan banyak agensi atau kementerian di peringkat
pegawai tinggi.
Dalam pada itu juga Majlis Maritim Kebangsaan merupakan badan tertinggi dalam
pengubalan apa-apa dasar maritim negara telah dipindahkan ke Kementerian
Pengangkutan menyebabkan ianya terpaksa menjurus kepada dasar-dasar
pembangunan maritim – ekonomi sahaja. Sebelum itu sewaktu Majlis Maritim
Kebangsaan berada di bawah Bahagian Keselamatan Negara, ianya kelihatan
mengkhusus kepada hal ehwal keselamatan maritim sahaja. Oleh itu, dengan
pemisahan Majlis Maritim Kebangsaan dari Bahagian Keselamatan Negara,
menyebabkan setiap satu agensi terpaksa membina pengkhususan masing-masing.
Kesan dari perpindahan Majlis Maritim Kebangsaan ke Kementerian Pengangkutan,
Bahagian Keselamatan Negara telah mewujudkan Unit Dasar Keselamatan Maritim dan
mula berkuatkuasa pada 1hb Februari 2000 (sehingga laporan ini ditulis, unit ini masih
belum menerima pengesahan dari Jabatan Perkhidmatan Awam).
42
Carta 5.3:
Aliran Struktur Penyelarasan PPPM
Pusat Penyelarasan
Penguatkuasaan Maritim
Aset
Permukaan Laut
Pesawat
udara
Pasukan
Polis
Jabatan
Kastam
Jabatan
Perikanan
Jabatan
Laut
TUDM
Unit Udara
Polis
Jabatan
Penerbanga
n Awam
TLDM
KD Rajawali
499
TLDM
43
BAB 6
Cabaran Kini dan Masa Depan Penggunaan Aset
Kegawatan ekonomi yang melanda negara dalam tahun 1998 telah memberikan
“kesedaran” bahawa negara tidak mampu untuk menampung lebih dari 500 buah aset
pelbagai kategori dan saiz milik agensi-agensi penguatkuasa maritim negara. Kos
penyelenggaraan yang melibatkan ribuan senarai inventori menjadi persoalan.
Kesannya ialah kadar penggunaan aset secara cekap tidak dapat dicapai.
Keperluan mengkaji kadar penggunaan aset di kalangan agensi penguatkuasa maritim
negara perlu dilakukan dengan lebih teliti kerana andaikata Pasukan Pengawal Pantai
Malaysia ditubuhkan oleh Kerajaan Malaysia, agensi baru ini akan menwarisi segala
permasalahan dari segi keupayaan dan kecekapan penggunaan aset secara
maksimum. Kebiasaannya setiap agensi akan menyatakan di dalam peruntukan
tahunan kos penyelenggaraan dan mengurus aset-aset yang sedia ada.
Kebanyakkannya akan menyatakan peruntukan yang diterima adalah tidak mencukupi
untuk menyelenggara kesemua agensi yang ada. Ini belum termasuk lagi kos operasi
dan emolumen sesebuah agensi.
Dalam masa yang sama juga perkiraan perlu dibuat mengenai penggunaan aset untuk
tugasan di luar agensi tersebut. Tambahan penggunaan aset untuk satu-satu tugas di
luar peruntukkan sesebuah agensi akan menambahkan masalah kewangan agensi
terbabit. Sebagai contohnya, penggunaan pesawat udara untuk menjalankan rondaan
perikanan yang di luar perancangan akan meningkatkan kos operasi agensi terbabit.
Dalam masa yang sama juga perlu diperhatikan mengenai jangka hayat aset sedia ada
di kalangan agensi-agensi penguatkuasa maritim negara. Kebanyakannya telah
mencapai tahap hampir hayat. Purata jangka hayat aset agensi-agensi penguatkuasa
adalah seperti berikut:
Penggunaan aset yang telah meningkat usianya adalah tidak ekonomikal lagi ditambah
pula dengan perkembangan teknologi marin yang semakin canggih kini. Berdasarkan
usia aset yang dimiliki oleh agensi-agensi penguatkuasa maritim negara, kos
penyelenggaraan menjadi masalah utama kepada mereka. Ini tidak termasuk lagi
dengan inventori yang pelbagai jenis peralatan yang sama sekali berbeza antara agensi-
agensi. Dalam banka perkara disebabkan kesukaran mendapatkan peralatan, konsep
‘canibalisation’ terpaksa diterima pakai oleh agensi-agensi berkenaan. Oleh sebab itulah
jika diamati dengan teliti, kebanyakan aset permukaan milik pelbagai agensi
pengutakuasa maritim negara menghabiskan masa di dermaga atau jeti kerana masalah
alat ganti dan bukannya anak kapal tersebut.
Atas keranah birokrasi juga banyak aset yang sudah tidak boleh digunakan lagi tidak
dapat dilupuskan dan menyebabkan banyak aset tersebut tersadai di jeti utama seperti
di Gelugor, Pulau Pinang milik Pasukan Polis Marin.
Perkembangan teknologi marin terutama untuk kegunaan awan didapati kini lebih
canggih dan terkini berbanding apa yang sedang dimiliki oleh pihak berkuasa. Dalam
banyak perkara kelihatan pihak berkuasa telah ketinggalan seperti kemajuan engin,
sistem peralatan pelayaran dan juga perhubungan. Tambahan pula beberapa jenis
44
peralatan yang mudah alih senang diperolehi di pasaran terbuka berbanding dengan
pihak berkuasa yang terpaksa mengambil masa yang lama untuk memperolehi sesuatu
peralatan. Sebaik sahaja peralatan tersebut digunakan oleh pihak berkuasa, ianya telah
ketinggalan zaman. Sebagai penjenayah, mereka akan mendapatkan beberapa
peralatan yang boleh digunakan untuk membolehkan agendanya dapat dijayakan
dengan cepat, tanpa disedari dan sulit. Terdapat beberapa laporan mendedahkan, para
penjenayah kini telah memilki peralatan yang lebih canggih seperti sistem radar, alat
pandang malam (night vision) dan sistem perhubungan berfrekuasi tinggi. Manakala bot
yang digunakan juga dilengkapi dengan engin berkuasa tinggi dan dapat belayar di
kawasan air yang cetek seperti bot pancung yang kebiasaannya digunakan untuk
kegiatan penyeludupan ataupun membawa pendatang tanpa izin.
Kepelbagaian saiz dan jenis aset permukaan yang dimiliki oleh agensi penguatkuasa
maritim negara sepatutnya digunakan secara optimum jika konsep ‘interoperability’
dapat diterapkan dikalangan agensi-agensi terbabit. Berdasarkan carta-carta di dalam
bab 4, jelas menunjukkan kepelbagaian aset permukaan. Terdapat agensi yang
mempunyai kekuatan aset permukaan yang bersaiz besar dan sederhana seperti
Tentera Laut Diraja Malaysia, Pasukan Polis Marin dan Jabatan Perikanan dan Jabatan
Laut. Manakala Jabatan Kastam dan Eksais Diraja Malaysia lebih menumpukan
kekuatannya untuk aset permukaan bersaiz sederhana dan kecil. Dalam pada itu juga,
walaupun empat agensi tersebut memiliki kebanyakan aset permukaan bersaiz besar
dan sederhana tetapi mereka juga memiliki aset permukaan bersaiz sederhana dan
kecil, malahan lebih dari 50% dari kekuatan sesebuah agensi. Namun ianya tidak dapat
dipergunakan secara menyeluruh diantara agensi terbabit kerana keutamaan operasi
sesebuah agensi diberikan perhatian terlebih dahulu berbanding dengan konsep
penggunaan aset permukaan secara menyeluruh.
Selain itu juga sistem yang digunakan antara agensi-agensi penguatkuasa maritim
adalah tidak “compatible” antara satu sama lain. Dalam hal menjalankan tugasan harian,
konsep “command, control, communication and intelligence” atau C³I adalah penting.
Sistem kawalan atau arahan adalah terbatas kepada satu-satu agensi sahaja dan
sebarang rangkaian tidak dapat dibuat atas sebab rahsia jabatan terbabit sahaja. Begitu
juga masalah komunikasi hanya terbatas kepada agensi sahaja. Tiadanya jaringan
komunikasi secara langsung telah menghalang maklumat sampai secara terus kepada
lain-lain agensi terutamanya apabila menjalankan rondaan yang melibatkan pelbagai
agensi. Penggunaan SWASLA juga tidak banyak membantu kepada agensi-agensi
penguatkuasa maritim semasa menjalankan rondaan atau pintasan sasaran kerana
sistem perhubungannya tidak “compatible” dengan sistem komunikasi agensi-agensi
penguatkuasa di kapal begitu juga dengan pesawat udara secara langsung. Dalam
masa yang sama
juga sistem komunikasi dengan lain-lain agensi juga tidak
memuaskan. Oleh itu proses untuk menyalurkan maklumat terpaksa mengambil masa
yang panjang seperti yang tertera di carta 6.1 di bawah. Walaupun begitu terdapat juga
kejayaan yang memberangsangkan hasil komunikasi secara langsung antara SWASLA
dengan agensi-agensi penguatkuasa seperti Pasukan Polis Marin dengan memintas
kemasukan pendatang asing tanpa izin yang menggunakan bot-bot pancung serta
penyeludupan barangan oleh Jabatan Kastam dan Eksais Diraja. Bagaimanapun sistem
komunikasi antara SWASLA dengan pesawat udara perlu diperbaiki dan dipertingkatkan
agar maklumat dapat diagihkan dengan cepat kepada lain-lain agensi penguatkuasa di
permukaan berbanding kini yang mana maklumat tersebut perlu diagihkan kepada ibu
pejabat agensi terbabit dahulu sebelum disebarkan kepada PPPM.
45
Carta 6.1:
Arah Aliran Maklumat Sasaran
Rangkaian maklumat yang hendak diagihkan kepada agensi-agensi penguatkuasa yang
lain terpaksa mengambil jalan yang panjang jika didasarkan kepada carta di atas.
Proses mengagihkan maklumat yang panjang boleh menyebabkan sasaran akan hilang
dari terus dikesan. Banyak kes yang melibatkan sasaran atau laporan kejadian
dilaporkan tetapi tiada tindakan dapat diambil dengan segara atas sebab-sebab yang
mungkin berpunca dari proses rantaian agihan maklumat antara agensi. Jika laporan
diterima dari agensi X, tindakan susulan dilakukan oleh agensi berkenaan adalah
dengan cepat. Bagaimanapun masalah menjadi sedikit rumit jika laporan diterima dari
agensi X yang memerlukan sokongan dari agensi Y atau Z berdasarkan jenis
permasalahan yang dihadapi, maka aliran pengagihan maklumat seperti carta di atas
akan berlaku.
Aliran pengagihan maklumat ini walaupun dapat disalurkan kepada PPPM dengan cepat
tetapi ianya masih mewujudkan situasi birokrasi antara agensi-agensi terbabit. Maklumat
yang hendak diagihkan terpaksa menjalani pelbagai proses dan menyebabkan peringkat
kesegeraannya hilang.
Laporan diterima
dari udara atau permukaan
Sokongan dihantar
Ibu Pejabat
Agensi X
Pusat Penyelarasan
Penguatkuasaan Maritim
Maklumat diagihkan
kepada agensi-agensi berkenaan
Tindakan oleh
lain-lain agensi
Sasaran disyaki
46
BAB 7
Konsep Penubuhan Pasukan Pengawal Pantai Malaysia
Melihatkan kepada segala kenyataan di atas, jelas menunjukkan perairan negara
sedang mengalami perkembangan yang pesat sama ada dari segi ekonomi, sosial,
keselamatan ataupun kedaulatan. Apa yang lebih jelas sekali ialah Malaysia telah
mewujudkan sejumlah agensi penguatkuasa perairan negara beserta dengan senarai
perundangan yang panjang. Hasil dari kajian MIMA tidak kurang 20 senarai
perundangan utama telah termaktub dan dikuatkuasakan oleh pelbagai agensi terbabit.
Apabila wujudnya sejumlah agensi tersebut, maka diperlukan sejumlah peruntukan
kewangan bagi urusan pengurusan atau pentadbiran agensi-agensi terbabit. Ini
memerlukan jumlah atau kos yang besar melihatkan kepada bilangan agensi, aset,
anggota dan lain-lain inventori. Persoalannya kini adakah negara akan terus mampu
untuk memperuntukan sejumlah beban kewangan buat selama-lamanya kerana terdapat
beberapa perkara atau kaedah penguatkuasaan dapat dilakukan oleh satu agensi
sahaja daripada bertindan dengan lain-lain agensi. Paling nyata sekali ialah Pasukan
Polis Marin telah memainkan peranannya dengan cukup baik sekali tetapi beban yang
terpaksa dipikul adalah besar dan tidak mampu untuk bersaing dengan perkembangan
semasa jika tidak mendapat sokongan dari lain-lain agensi mengenai kaedah
penguatkuasaan dan perundangan. Bagaimanapun dengan agensi-agensi yang terlalu
mengkhusus kepada satu peranan sahaja seperti Jabatan Kastam dan Eksais Diraja,
Jabatan Perikanan dan Jabatan Laut walaupun mereka ini mempunyai aset di laut.
Dengan kata lain, penggunaan aset dan anggota tidak boleh digunakan secara
optimum.
Persoalannya kini adakah perlu Malaysia perlu menubuhkan Pasukan Pengawal Pantai?
Berasaskan kepada segala fakta di atas kelihatan Malaysia perlu menubuhkan satu lagi
agensi yang baru iaitu Pasukan Pengawal Pantai Malaysia tetapi bagaimana dan
apakah komponen asasnya?
7.1.
Komponen Asas
Pasukan Pengawal Pantai Malaysia yang dicadangkan ini perlu mempunyai komponen
seperti berikut:
mendaulatkan perairan negara
memelihara keharmonian perairan negara
mempertahankan sumber-sumber perairan negara
menjamin alam sekitar perairan
menjamin keselamatan para pengguna
Secara asasnya kesemua komponen tersebut telah dipertanggungjawabkan kepada
agensi-agensi tertentu dan menyebabkannya tidak dapat dipenuhi secara optimum.
Sehubungan dengan itu adalah dicadangkan Pasukan Pengawal Pantai Malaysia ini
mesti menyerap kekuatan agensi-agensi seperti yang tertera di Carta 7.1:
47
Carta 7.1:
Komponen Utama Pasukan Pengawal Pantai Malaysia
Penyerapan agensi-agensi tersebut dibuat dengan mengambil kira peranan agensi
terbabit serta kepakaran yang sedia ada. Disamping itu juga satu lagi komponen yang
penting dan mesti diambil kira ialah perundangan dan pendakwaan. Sehubungan
dengan itu akan wujud jalinan antara penguatkuasaan dan pendakwaan. Dewasa ini
aspek perundangan diserahkan kepada Jabatan Peguam Negara dan ini mengambil
masa yang lama untuk diselesaikan. Malahan kepakaran di peringkat agensi tidak dapat
‘diterjemahkan’ ke Jabatan Peguam Negara untuk tindakan selanjutnya. Sehubungan itu
adalah dicadangkan agar Pasukan Pengawal Pantai Malaysia mewujudkan unit
Pendakwaan dan Perundangannya tersendiri bagi mempercepatkan proses penjatuhan
hukuman dilakukan demi keadilan kesemua pihak.
Dalam pada itu beberapa komponen tambahan bagi memantapkan penubuhan pasukan
ini dalam melaksanakan tugasannya, dicadangkan agar beberapa pegawai dan anggota
Jabatan Alam Sekitar berkaitan dengan pencemaran marin diserapkan. Kemasukan
anggota berkenaan akan dapat membantu pasukan ini menjalankan antara salah satu
senarai tugasannya, pencemaran marin dengan lebih berkesan.
Perjawatan Komandan untuk Pasukan Pengawal Pantai Malaysia adalah dicadangkan
dari pengurusan tertinggi di dalam Pasukan Polis Marin dan taraf perjawatan adalah
dicadangkan dinaikkan kepada tiga bintang penuh. Perlantikan Komandan Pasukan
Pengawal Pantai Malaysia dari anggota tertinggi Pasukan Polis Marin adalah
disebabkan agensi tersebut merupakan sumber terbesar dan mempunyai anggota yang
boleh dikatakan pelbagai peranan. Ini berdasarkan peranan yang telah dimainkan oleh
Pasukan Polis Marin yang mempunyai senarai tugas yang panjang dan kompleks.
Tambahan pula penyerapan anggota dari Pasukan Polis Marin akan memberikan kesan
yang menyeluruh kepada kekuatan Pasukan Pengawal Pantai Malaysia yang
dicadangkan.
Kuasa Polis mesti dikekalkan dan dimandatkan kepada para anggota Pasukan
Pengawal Pantai Malaysia dengan memberikan kuasa kepada mereka hingga ke suatu
jarak di kawasan daratan supaya kuasa perundangan yang ada dapat dilangsungkan
bermula di kawasan perairan hingga ke daratan dan begitu juga sebaliknya.
Pasukan
Pengawal Pantai
Malaysia
Jabatan
Kastam dan
Eksais Diraja
Pusat Penyelarasan Penguatkuasaan
Maritim dan Swasla
Jabatan
Perikanan
(Cawangan
Perlindungan
Sumber)
Jabatan Laut
Pasukan Polis Marin
48
Aliran carta di bawah merupakan struktur asas penubuhan Pasukan Pengawal Pantai
Malaysia.
Carta 7.2:
Cadangan Struktur Organisasi
7.2.
Penerangan Carta
Adalah didapati Pasukan Pengawal Pantai Malaysia lebih sesuai diletakkan di bawah
pengurusan Kementerian Dalam Negeri disebabkan persekitaran perairan lebih
menjurus kepada aspek keselamatan negara. Tambahan pula kementerian ini lebih
berpengetahuan dan pengalaman mengenai aspek keselamatan berbanding dengan
lain-lain kementerian.
Walaupun terdapat beberapa aspek didapati Kementerian Dalam Negeri lebih sesuai
berdasarkan fungsi dan peranan yang dimainkan oleh kementerian tersebut yang tidak
sahaja merujuk kepada isu keselamatan negara tetapi juga keharmonian penggunaan
perairan negara dari sebarang unsur negatif.
Walaupun terdapat beberapa aspek kelihatan Jabatan Perdana Menteri lebih sesuai
berdasarkan penglibatan beberapa agensi yang telah diserap menjadi satu agensi di
Operasi dan
Rancang
Pendakwaan dan
Perundangan
Pentadbiran dan
Kewangan
Sumber Tenaga
Manusia
Komandan
Pasukan
Menteri Dalam Negeri
Pantai Timur
Semenanjung
Sabah dan
Sarawak
Rondaan
Laut
Latihan dan
Pembangunan
Keselamatan
Pelayaran
Selat
Melaka
SWASLA
Rondaan
Udara
Risikan
49
peringkat awal akan menyebabkan sedikit sebanyak tercetusnya masalah dari segi
penyesuaian dan keharmonian di kalangan anggota dan budaya kerja. Walau
bagaimanapun ianya hanya bersifat sementara. Tambahan pula Jabatan Perdana
Menteri telah pun mempunyai bebanan peranan dan tangungjawab yang banyak dan
secara tradisinya soal keselamatan negara telah lama terletak di bawah bidang
Kementerian Dalam Negeri atau pun Kementerian Pertahanan. Manakala jika Pasukan
Pengawal Pantai Malaysia diletakkan di bawah pengurusan Kementerian Pertahanan
ianya akan memberikan isyarat yang menakutkan kepada beberapa agensi yang
sebelum ini terletak di bawah pengurusan beberapa kementerian sebagai ‘pembesaran
empayar’ oleh Kementerian Pertahanan khasnya oleh Tentera Laut Diraja Malaysia.
Perkara ini perlu dielakkan kerana Tentera Laut Diraja Malaysia bukanlah agensi yang
sesuai untuk menjalankan tugasan kepolisian berdasarkan latihan, budaya kerja,
pendekatan, doktrin dan juga falsafah perkhidmatan yang lebih menjurus kepada ‘war
fighting agency’. Disamping itu juga ianya akan menambahkan lagi bebanan tugasan
utama dan kedua Tentera Laut Diraja Malaysia.
Sehubungan dengan itu adalah disarankan agar Pasukan Pengawal Pantai Malaysia
yang dicadangkan penubuhannya diletakkan di bawah pengurusan Kementerian Dalam
Negeri.
Walaupun kebanyakan negara di dunia telah meletakkan pasukan pengawal pantai
masing-masing di bawah pentabdiran kementerian atau jabatan pengangkutan seperti di
Amerika Syarikat, United Kingdom, Jepun dan Kanada, ianya tidak semestinya Malaysia
juga perlu mengikuti langkah sedemikian. Suasana dan persekitaran di Malaysia perlu
diambil kira terlebih dahulu kerana terdapat beberapa sensitiviti sama ada dari segi
politik, peranan kementerian, latihan, mandat dan juga budaya perkhidmatan.
Latarbelakang sesebuah agensi yang sedia ada di masa kini perlu diberikan perhatian
kerana terdapat perbezaan yang nyata.
7.3.
Latihan
Di peringkat permulaan, aspek latihan merupakan komponen yang paling penting sekali
dan mencabar. Perbezaan kaedah dan penekanan latihan yang telah dilalui oleh
seseorang anggota agensi-agensi berkenaan perlu juga diberikan perhatian kerana
ianya mempunyai implikasi dari segi psikologi anggota berkenaan serta persepsi ke atas
sesebuah agensi yang lain sebelum ini.
Dewasa ini boleh dikatakan setiap agensi telah mempunyai kompleks latihan mereka
yang tersendiri selain menghantar mana-mana anggota mereka ke lain-lain institusi
latihan sama ada mendalami kepakaran atau pun kemudahan yang terdapat lebih
lengkap berbanding di institusi latihan agensi berkenaan.
Aspek latihan ini terdapat kepada dua komponen iaitu asas dan lanjutan. Kebanyakan
institusi latihan agensi-agensi penguatkuasa maritim di Malaysia mempunyai
kemudahan latihan asas seperti berikut:
1. Kolej Pendidikan KD Pelandok Tentera Laut Diraja Malaysia, Lumut
2. Pusat Latihan Perikanan Chendering
3. Institut Kastam Malaysia, Melaka
50
4. Sekolah Latihan Kastam, Bukit Malut
5. Maktab Polis Diraja Malaysia, Cheras
6. Sekolah Latihan Marin, Tampoi
7. Akademik Laut Malaysia, Melaka
8. Institut Teknikal Polis Tun Salleh
Disebabkan kewujudan institusi latihan ini bersifat mengkhusus kepada satu-satu
kemahiran, maka adalah dicadangkan agar institusi latihan bilangan 2, 4 dan 6
diserapkan ke dalam Bahagian Latihan dan Pembangunan Pasukan Pengawal Pantai
Malaysia. Walau bagaimanapun penghantaran pegawai dan anggota ke lain-lain institusi
latihan adalah diwajarkan berdasarkan untuk menambah dan meningkatkan kemahiran
individu selain ujian kecekapan. Penggunaan institusi latihan yang sedia ada perlu
dimanfaatkan sebagai salah satu cara mewujudkan bidang kerjasama latihan antara
Pasukan Pengawal Pantai dengan lain-lain agensi penguatkuasa negara.
7.4.
Terma Perkhidmatan
Disebabkan kebanyakan anggota Pasukan Pengawal Pantai Malaysia adalah bekas
anggota Pasukan Polis Marin, maka adalah wajar jika penggunaan terma perkhidmatan
diteruskan dan diadaptasikan. Penggunaan terma pangkat dan juga bidang kuasa
adalah sama seperti anggota Polis bagi tujuan memudahkan orang awam memahami
struktur perjawatan dan organisasi Pasukan Pengawal Pantai Malaysia. Tambahan pula
bidang tugasnya tidak banyak berbeza dengan Pasukan Polis Diraja Malaysia.
Terdapat sedikit masalah di peringkat awal terutamanya proses menyerap anggota
awam iaitu bukan dari Pasukan Polis Marin. Kedudukan atau kekanannya perlulah
dirujuk kepada Jabatan Perkhidmatan Awam. Bagaimanapun mereka ini kekurangan
pengalaman sebagai anggota penguatkuasa maritim yang menyeluruh dan soal
perjawatan perlulah diberikan pertimbangan yang sebaik mungkin.
Memandangkan saiz organisasi tersebut hampir sama besarnya dengan Pasukan Polis
Marin terdahulu, adalah wajar dipertimbangkan agar kekananan pegawai pemerintah
Pasukan Pengawal Pantai Malaysia diletakkan setaraf pada lain-lain agensi berpakaian
seragam yang lain iaitu bertaraf JUSA B. Panggilan jawatan pegawai pemerintah masih
dikekalkan iaitu Komander Pasukan. Manakala perjawatan di setiap zon dikekalkan
seperti di dalam Pasukan Polis Marin iaitu berpangkat Supritenden.
51
BAB 8
KESIMPULAN
Kewujudan sejumlah 9 buah agensi penguatkuasa maritim serta pengawasan di
perairan Malaysia sejak Merdeka telah menunjukkan betapa seriusnya negara
menetapkan sasaran bagi mengawal, mengawasi, dan menjamin kedaulatan, keutuhan
dan keselamatan para pengguna dan sumber-sumber dari dicabuli. Namun penggunaan
aset serta pengurusan yang tidak berkesan telah membantutkan keberkesanan.
Penglibatan sebilangan agensi di dalam satu-satu tindakan lebih membanyakkan
khalayak daripada tahap maksimum kecekapan. Oleh itu tindakan untuk
memperbetulkan persekitaran ini akan menyebabkan beberapa agensi yang sedia ada
akan merasa kurang senang kerana ‘persaingan pengurusan’.
Namun memandangkan permasalahan yang sedia ada dari terus menjadi berkekalan,
perlulah Malaysia meletakkan kembali kepercayaan rakyat terhadap institusi
penguatkuasaan mengenai ancaman semasa berkaitan dengan kehidupan mereka di
ruang maritim negara. Perubahan ini mungkin akan memberikan kesan yang besar
kepada institusi penguatkuasaan maritim yang sedia ada. Bagaimanapun adalah
didapati negara sudah tidak mampu untuk membiayai sejumlah bilangan agensi
penguatkuasa yang sedia ada masa kini selain mewujudkan persaingan kurang sihat
mengenai ruang rondaan, bidang kuasa, anggota dan juga aset.
Adalah wajar agar bilangan agensi yang sedia ada dikurangkan dan disatukan di bawah
satu keadah perintah-kawal yang akan lebih sistematik. Oleh yang demikian ianya akan
berjaya mengurangkan kerenah birokrasi selain menjadikan agensi penguatkuasa
maritim negara lebih mantap dan mempunyai tahap penggunaan aset yang lebih cekap.
Berdasarkan kenyataan di atas, kini adalah masa yang sesuai agar kerajaan Malaysia
memberikan pertimbangan yang wajar demi keselamatan maritim negara.
No comments:
Post a Comment